Ақийда дарслари (75-дарс). Тақдир масаласи
Бисмиллаҳир Роҳманир Роҳийм.
Аллоҳ таолога битмас-туганмас ҳамду санолар бўлсин.
Пайғамбаримизга мукаммал ва батамом салавоту дурудлар бўлсин.
(иккинчи мақола)
Аллоҳ таоло бирор расулнинг уммати Унга иймон келтиргандан кейин ўша набийнинг шариати ҳикматлари ҳақида савол берганини айтмаган. Агар шундай қилганларида, расулларига иймон келтирмаган бўлур эдилар.
Далиллар:
ﰌ ﰍ ﰎ ﰏ ﰐ ﰑ
«Албатта, Биз ҳар нарсани ўлчов билан яратдик» (Қамар сураси, 49-оят);
ﯬ ﯭ ﯮ ﯯ ﯰ ﯱ
«Ва ҳар бир нарсани ўлчов ила ўлчаб яратган Зотдир» (Фурқон сураси, 2-оят);
ﭢ ﭣ ﭤ ﭥ ﭦ
«Бу иззатли, билувчи Зотнинг ўлчовидир» (Фуссилат сураси, 12-оят);
ﭢ ﭣ ﭤ ﭥ ﭦ ﭧ ﭨ ﭩ ﭪ ﭫ ﭬ ﭭ ﭮ ﭯ ﭰ ﭱ ﭲ
«Агар хоҳласак, ҳар бир жонга ўз ҳидоятини берар эдик. Лекин Мендан: «Жаҳаннамни жинлар ва одамларни жамлаб тўлдирурман», деган сўз ҳақ бўлди» (Сажда сураси, 13-оят);
ﭧ ﭨ ﭩ ﭪ ﭫ ﭬ ﭭ ﭮ ﭯ
«Агар Роббинг хоҳласа, ер юзидаги кимсаларнинг ҳаммалари иймонга келар эдилар» (Юнус сураси, 99-оят);
ﯮ ﯯ ﯰ ﯱ ﯲ ﯳ ﯴ ﯵ ﯶ
«Оламларнинг Робби Аллоҳ хоҳламаса, сизлар хоҳлай олмассизлар» (Таквир сураси, 29-оят);
ﮔ ﮕ ﮖ ﮗ ﮘ ﮙ ﮚ ﮛ ﮜ ﮝ ﮞ
«Аллоҳ кимни хоҳласа, адаштирур ва кимни хоҳласа, тўғри йўлда (барқарор) қилиб қўядир» (Анъом сураси, 39-оят);
ﭑ ﭒ ﭓ ﭔ ﭕ ﭖ ﭗ ﭘﭙ ﭚ ﭛ ﭜ ﭝ ﭞ ﭟ ﭠﭡﭢﭣﭤ ﭥ
«Кимни Аллоҳ ҳидоят қилмоқчи бўлса, унинг кўксини Исломга очиб қўядир. Кимни залолатга кетказишни ирода қилса, унинг кўксини худди осмонга кўтарилаётгандек, тор ва танг қилиб қўядир» (Анъом сураси, 125-оят).
Албатта, бу далиллар банданинг жузъий ихтиёрини рад қилмайди. Балки банданинг ўша жузъий ихтиёри ҳам Аллоҳ таолонинг иродасидан ташқари эмаслигини билдиради.
Ушбу – Аллоҳ таолонинг дўстларидан қалби мунаввар бўлган кимсалар муҳтож бўладиган нарсалар жумласидир. Бу илмда мустаҳкам бўлганлар даражасидир. Чунки илм иккидир. Бири – халойиқдаги мавжуд илм. Иккинчиси – халойиқда йўқ илм. Бас, мавжуд илмни инкор қилиш куфрдир. Йўқ илмни даъво қилиш ҳам куфрдир. Иймон фақатгина мавжуд илмни қабул қилиш ва йўқ илм талабини тарк этиш билан собит бўлади.
Шарҳ: «Ушбу» сўзи шариатда ва эътиқодда амал қилиниши вожиб бўлган мазкур нарсаларга ишорадир.
Муаллифнинг «Бу илмда мустаҳкам бўлганлар даражасидир», дегани Расул соллаллоҳу алайҳи васаллам келтирган нарсаларни умумий ва тафсилий, мусбат ва манфий равишда билишдир.
«Йўқ илм»дан мурод, Аллоҳ таоло Ўз бандаларидан махфий тутган, уни талаб ва ҳосил қилишдан қайтарган қадар илмидир.
«Мавжуд илм»дан мурод, шариатнинг асли ва фаръига тегишли илмидир.
Бас, кимки Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам келтирган нарсалардан бирор нарсани инкор қилса, кофирлардан бўлади. Кимки ғайб илмини даъво қилса, кофирлардан бўлади. Далиллар:
ﯵﯶﯷﯸﯹﯺﯻﯼﯽﯾ ﯿ ﰀ ﰁ
«У Зот ғайбни билувчидир. Ва ҳеч кимни Ўз ғайбидан хабардор қилмайди. Магар, Ўзи рози бўлган Расулни (хабардор қилади)» (Жин сураси, 26-27-оятлар);
ﯫ ﯬ ﯭ ﯮ ﯯ ﯰ ﯱ ﯲ ﯳ ﯴ ﯵﯶ ﯷ ﯸ ﯹﯺﯻﯼﯽﯾﯿﰀ ﰁ ﰂ ﰃﰄ ﰅ ﰆ ﰇ ﰈ ﰉ
«Албатта, Соат (қиёмат) илми (ёлғиз) Аллоҳ ҳузуридадир. Ёмғирни У ёғдирур. Бачадонлардаги нарсани ҳам У билур. Ҳеч бир жон эртага нима касб қилишини билмас. Ҳеч бир жон қайси ерда ўлишини ҳам билмас. Албатта, Аллоҳ билувчи, хабардордир» (Луқмон сураси, 34-оят).
Бизнинг Аллоҳ таолонинг тақдирини ва махлуқотларидаги ҳикматини билмаслигимиз, ўша ишда тақдир ва ҳикмат йўқдир, дегани эмас. Бизнинг кўзимизга фақат зарарли бўлиб кўринган илон, чаён, сичқон, ҳашарот ва бошқа озор берувчи нарсаларда Аллоҳ таолонинг махфий ҳикмати борлигини идрок қилмайсанми? Ушбу махфийлик ўша нарсаларнинг ёки уларни халқ қилиш ҳикматининг йўқлиги эмас-ку!
(Тамом)
«Ақоид илми ва унга боғлиқ масалалар» китобидан
© islom.uz 2003-2025.
Барча ҳуқуқлар ҳимояланган. Сайтдан маълумот олинганда манба кўрсатилиши шарт.
Email: admin@islom.uz
Telegram: @portalislomuzadmin_bot
Ўзбекистон, Тошкент, 100185
Сўгалли ота кўчаси, 5-уй
