Рўйхатни беркитиш
Дарслар рўйхати
1446 йил 21 муҳаррам | 2024 йил 27 июль, шанба
Минтақа:
ЎЗ UZ RU EN
Ақийда

Имом Валийюллоҳ Деҳлавий наздида тавҳиднинг даражалари | Ақийда дарслари (276-дарс)

19:00 / 06 май 682 pdf Ўқиш режими + -

Бисмиллаҳир Роҳманир Роҳийм.
Аллоҳ таолога битмас-туганмас ҳамду санолар бўлсин.
Пайғамбаримизга мукаммал ва батамом салавоту дурудлар бўлсин.

Билингки, тавҳиднинг даражаси тўртдир:

Биринчиси: Мавжудликнинг вожиблигини фақат Аллоҳ таолода чеклаш. Бас, Ундан ўзганинг вужуди вожиб бўлмас. Бунга Аллоҳ таолонинг қуйидаги сўзи далолат қилади:

ﮣ ﮤ ﮥ ﮦ ﮧ ﮨ ﮩﮪ

«Аллоҳ – Ундан ўзга илоҳ йўқ. У Ҳайй ва Қойюмдир» (Бақара сураси, 255-оят).

Иккинчиси: Аршни, осмонлару ерни ва бошқа барча мавжудотларни яратишни фақат Аллоҳ таолода чеклаш. Бунга Аллоҳ таолонинг қуйидаги сўзлари далолат қилади:

ﭑ ﭒ ﭓ ﭔ ﭕ ﭖ ﭗ ﭘ ﭙ ﭚ ﭛ ﭜﭝ

«У осмонлару ерни олти кунда яратиб, сўнгра Аршга истиво қилган Зотдир» (Ҳадид сураси, 4-оят).

ﮐ ﮑ ﮒﮓ ﮔ ﮕ ﮖ ﮗ ﮘ ﮙ

«Аллоҳ ҳар бир нарсанинг яратувчисидир. Ва У ҳар бир нарсага вакилдир» (Зумар сураси, 62-оят).

Илоҳий китоблар ушбу икки даража ҳақида баҳс юритмаган. Араб мушриклари ҳам, яҳудий ва насоролар ҳам бу икки сифатга хилоф қилмаганлар. Аксинча, бу фикр уларнинг наздида ҳеч ким инкор қилмайдиган нарса экани Қуръони Каримда очиқ айтилган.

Учинчиси: Осмонлару ернинг ва уларнинг орасидаги нарсаларнинг тадбирини фақат Аллоҳда чеклаш. Яъни бутун оламнинг тадбирини фақат Аллоҳ қилади, деб эътиқод қилиш. Бунга Аллоҳ таолонинг қуйидаги сўзи далолат қилади:

ﮞ ﮟ ﮠ ﮡﮢ

«Огоҳ бўлинг, яратиш ва амру тадбир Унинг Ўзига хосдир» (Аъроф сураси, 54-оят).

Яъни Аллоҳ таоло борлиқдаги ҳамма нарсани Ўзи яратган, шундай экан, Ўз махлуқотларига буюради, уларни қайтаради, яратиш ва шариатга киритиш жиҳатидан ишларининг тадбирини қилади.

Яна Аллоҳ:

ﮋ ﮌ ﮍ ﮎ ﮏ ﮐ

«У Зот осмондан ергача – барча ишнинг тадбирини қилур», дейди (Сажда сураси, 5-оят).

Борлиқнинг барча иши Аллоҳнинг қўлидадир. У Зот оламдаги ҳеч бир нарсанинг тадбирини Ўз махлуқотларидан бирортасига топширмаган: анбиёларга ҳам, расулларга ҳам, авлиёларга ҳам, қутбларга, абдол ва ғавсларга ҳам, имомлару фаришта ва жинларга ҳам.

Тўртинчиси: Албатта, Ундан ўзга ҳеч ким ибодатга сазовор эмас. Бунга қуйидаги оятлар далолат қилади:

ﰊ ﰋ ﰌ ﰍ ﰎ ﰏ

«Бас, билгин: Аллоҳдан ўзга илоҳ йўқ» (Муҳаммад сураси, 19-оят).

ﰇ ﰆ ﰅ ﰄ ﰃ ﰂ ﰁ

«Ундан ўзга илоҳ йўқ. У ўта меҳрибондир, ўта раҳмлидир» (Бақара сураси, 163-бет) ва

ﮪ ﮩ ﮨﮧ ﮦ ﮥ ﮤ ﮣ

«Аллоҳ – Ундан ўзга илоҳ йўқ. У Ҳайй ва Қойюмдир» (Бақара сураси, 255-оят).

Бунга ўхшаш оятлар кўп. Ушбу икки (учинчи ва тўртинчи) даража бир-бири билан табиий равишда боғлиқдир. Чунки бутун оламнинг тадбирини фақат Аллоҳда чеклаш У Зотнинг ибодатга ҳақдор эканига, бошқанинг ҳақдор эмаслигига далилдир. Уларнинг орасидаги алоқа далил ва ҳукм ёки иллат (сабаб) ва маълул (натижа) алоқасидир.

Мушрик фирқаларнинг ихтилофи ушбу икки даражада бўлгани учун ҳам Қуръони Карим ўша икки даражани исбот қилишга, ораларидаги табиий боғланишни алоҳида кўрсатишга катта аҳамият берган. Шунингдек, уларнинг шубҳаларига қониқарли раддиялар қилган. («Ҳужжатуллоҳул болиға» 1-жилд, 123-бет).

Ақийдатут Таҳовия шарҳининг талхийси» китобидан

Ушбу китоб Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамаси ҳузуридаги Дин ишлари бўйича қўмитанинг 2022 йил 5 октябрдаги 03-07/7619-рақамли хулосаси асосида чоп этилган.

 

 

Муаллиф
Шайх Муҳаммад Содиқ Муҳаммад Юсуф
Манба
islom.uz
Мавзуга оид мақолалар
Қазои қадар иймоннинг асосий рукн ва устунларидан бири бўлиб, унга иймон келтириш ва ҳар бир яхшилик ва ёмонликни Аллоҳдан деб билишимиз шартдир. Бусиз киши мўмин давоми...

6096 20:42 / 10.05.2017
Биз юқорида Аллоҳ таолонинг нақлий ва ақлий далиллар билан собит бўлган бир қанча сифатларини ўрганиб чиқдик. Ана ўша сифатларга иймон келтириш лозим ва давоми...

3983 23:12 / 02.12.2016
. Аллоҳнинг тавфиқи билан Аллоҳнинг тавҳиди ҳақида эътиқод қилиб айтамизки 1. .Албатта, Аллоҳ бирдир, Унинг шериги йўқдир,. Биринчи бошлайдиган нарсамиз давоми...

1139 19:00 / 26 февраль
Аллоҳнинг мавжудлиги ҳақидаги баҳсни тарк қилиб, гапни Унинг тавҳидидан бошлашимизнинг сабаби, озгина даҳрийлар тўдасидан бошқа махлуқотларнинг бирортаси давоми...

1228 15:27 / 04 март
Аудиолар

125270 11:58 / 10.10.2018
«Ҳилол» журнали
Китоблар

46304 14:35 / 11.08.2021