Бисмиллаҳир Роҳманир Роҳийм.
Аллоҳ таолога битмас-туганмас ҳамду санолар бўлсин.
Пайғамбаримизга мукаммал ва батамом салавоту дурудлар бўлсин.
Бир кимсанинг "Ақлли одам излаяпман, муаммо чиқиб қолди. Ундан маслаҳат олмоқчи эдим", деб сўраётганини эшитган бир киши унга:
"Бизнинг шаҳарда ўзини телбаликка солиб юрган бир киши бор. Таёқни от қилиб минади, болалар билан ўйнайди. Энг оқил одам шу. У телба қиёфасига кирган олим бир кишидир", деди. Бу гапни эшиттан ҳалиги киши ўша шаҳарга кетди. Сўрай-сўрай телба" ни топди:
– Эй "от" минган одам. Бир дақиқага "от"ингни бу ёққа ҳайда, деб чақирди. Телба югуриб келди:
– Тезроқ гапир "От"им жуда асов, тепади.
– Уйланмоқчи эдим. Қандай қизни танлаганим маъқул? Телба бундай деди:
– Дунёда уч хил аёл бор. Бири дард, иккинчиси меҳнат, учинчиси зийнат. Биринчиси сенга асло ёр бўлмас. Иккинчисининг ярми сеники, ярми сендан айри қолади. Учинчиси эса сенга вафоли бўлади.
– Тўхта, шошма, Худо хайрингни берсин! Шуни яхшилаб тушунтир! Бу уч турли аёллар кимлар?
Телба "от"ининг "жилови"ни тортиб, бундай жавоб берди:
– Биринчиси, болали бева хотиндир. Эътиборини биринчи эридан бўлмиш фарзандига қаратади. Хаёли боласи билан эрида бўлади. Иккинчиси боласиз бева хотин. Ярми сеники, ярми олдинги эриникидир. Учинчиси бокира қиз. У тамомила сенга мулк бўлади.
Телба буларни айтгандан кейин "от"ини ниқтаб болалар орасига кетаётган эди. Ҳалиги одам уни тўхтатиб: Эй улуғ инсон! Яна бир саволим бор. Жавоб бер, сўнгра кетасан, деди.
– Нима дейсан? Вақтим зиқ. Болалар билан ўйинга кечикяпман.
– Бу қадар ақл-фаросат эгаси экансан. Нега ўзингни телбаликка солиб юрибсан?
Қари олим шундай жавоб берди:
– Ҳоким мени шаҳарга қози қилмоқчи. Рад этдим, қабул қилмадилар. Сендан оқилроғини тополмаймиз, дедилар. Шунинг учун ўзимни телба, девона кўрсатяпман. Қозиликдан кўра телбалик афзалдир.
“Маснавийдан ҳикоятлар” китобидан