107-боб. Қул «Саййидим», деса бўладими?
Бисмиллаҳир Роҳманир Роҳийм.
Аллоҳ таолога битмас-туганмас ҳамду санолар бўлсин.
Пайғамбаримизга мукаммал ва батамом салавоту дурудлар бўлсин.
عَنْ أَبِي هُرَيْرَةَ رَضِي اللهُ عَنْهُ، عَنِ النَّبِيِّ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ قَالَ: «لَا يَقُولَنَّ أَحَدُكُمْ عَبْدِي وَأَمَتِي، وَلَا يَقُولَنَّ الْمَمْلُوكُ: رَبِّي وَرَبَّتِي، وَلْيَقُلْ: فَتَايَ وَفَتَاتِي، وَسَيِّدِي وَسَيِّدَتِي، كُلُّكُمْ مَمْلُوكُونَ، وَالرَّبُّ اللهُ عَزَّ وَجَلَّ».
Абу Ҳурайрадан ривоят қилинади:
«Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам: «Бирортангиз «қулим», «чўрим», демасин. Мамлуклар «Роббим» ва «Роббиям», демасин. «Ўғлим», «қизим», «саййидим», «саййидам», десин. Ҳаммангиз мамлуксизлар. Робб Аллоҳ азза ва жалладир», дедилар».
Шарҳ: Демак, Аллоҳ таолодан бошқани «Роббим» дейиш мумкин эмас экан. Арабларда хўжайинни «Роббим» дейиш одати бор.
Ушбу ҳадис ҳам қулларнинг манфаатини ифодалайдиган ҳукмларга оид ҳадислардандир. Унда ҳатто оддий суҳбатда, муомалада ҳам қул ва чўриларнинг иззатини пастлатувчи сўзларни ишлатиш мумкин эмаслиги таъкидланмоқда.
عَنْ مُطَرِّفٍ قَالَ: قَالَ أَبِي: انْطَلَقْتُ فِي وَفْدِ بَنِي عَامِرٍ إِلَى النَّبِيِّ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ، فَقَالُوا: أَنْتَ سَيِّدُنَا. قَالَ: «السَّيِّدُ اللهُ». قَالُوا: وَأَفْضَلُنَا فَضْلًا، وَأَعْظَمُنَا طَوْلًا. قَالَ: فَقَالَ: «قُولُوا بِقَوْلِكُمْ، وَلَا يَسْتَجْرِيَنَّكُمُ الشَّيْطَانُ».
Муторрифдан ривоят қилади:
«Отам айтдики:
«Бану Омир вафди таркибида Набий соллаллоҳу алайҳи васалламнинг ҳузурларига бордим. Улар:
«Сиз бизнинг саййидимизсиз», дейишди. Шунда у зот:
«Саййид – Аллоҳдир», дедилар.
«Сиз энг афзалимизсиз ва энг улуғимизсиз», дейишди.
«Мана шу сўзингизни айтинг. Шайтон сизларни ўзига малай қилиб олмасин», дедилар».
Шарҳ: Яъни улуғлаш маъносида шариатга тўғри келмайдиган гапларни гапирманглар.
Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам ғоятда камтар, тавозеъли инсон бўлганларидан, Исломга янги кирган умматларининг «Сиз саййидимизсиз» деган сўзларини рад қилиб, «Саййид фақат Аллоҳдир, менга нисбатан бундай гап айтманглар», дедилар.
Бундан аввалги ҳадиси шарифда хожалар қул ва чўриларни ерга урувчи номлар билан атамаслиги ҳақида, Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг ўзлари мамлукларга хожаларини «саййидим», «саййидам», десин», деб тавсия берганлари ҳақида сўз борган бўлса, бу ҳадиси шарифда қул ва чўрилар ўз хўжайинларини улар сазовор бўлмаган улуғворлик номлари билан аташлари дуруст эмаслигига ишора қилинмоқда.
Мазкур вакиллар гуруҳининг Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламга «Сиз саййидимизсиз», деган гаплари айнан у зотга Аллоҳ таолога хос сифатни бериш маъносида бўлгани кўриниб турибди. Улар ўз улуғларини шу каби сўзлар билан атаб келган эдилар. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам янги мусулмонлар эски фикрлари асосида «Набийлик ҳам дунёвий ишларга ўхшаш саййидлик илинжидаги омил» деган фикрга бориб қолмасинлар, деган мақсадда уларни «саййид» дейишдан қайтардилар, холос.
Аслида эса ўзлари Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳудан ривоят қилинган ҳадисда «Қиёмат куни мен Одам фарзандининг саййидидирман», деганлар.
«Одоблар хазинаси» китобидан
© islom.uz 2003-2025.
Барча ҳуқуқлар ҳимояланган. Сайтдан маълумот олинганда манба кўрсатилиши шарт.
Email: admin@islom.uz
Telegram: @portalislomuzadmin_bot
Ўзбекистон, Тошкент, 100185
Сўгалли ота кўчаси, 5-уй
