Бисмиллаҳир Роҳманир Роҳийм.
Аллоҳ таолога битмас-туганмас ҳамду санолар бўлсин.
Пайғамбаримизга мукаммал ва батамом салавоту дурудлар бўлсин.
“Қабасотун мин ҳаётир-Расул” 15.
ЖЎМАРДЛИК
«Ва агар ўзларининг ҳожатлари бўлса ҳам, (уларни) ўзларидан устун қўярлар. Ким ўз нафсининг бахиллигидан сақланса, ундоқ кишилар, ҳа, ўшалар ютувчилардир». (Ҳашр, 9)
Жўмардлик – фазилатли амалларнинг энг гўзалларидан бири. Муқаддас динимиз таълимотларида инсоннинг жўмардлик фазилати ила зийнатланиши тарғиб қилинади. Аллоҳ таоло васф қилганидек:
«...ўзларининг ҳожатлари бўлса ҳам, (уларни) ўзларидан устун қўярлар».
Аслида саховат ҳам юксак фазилат бўлса-да, жўмардлик ундан-да афзалроқдур. Чунки жўмардлик олижанобликка, юксак маънавий покликка ва комил инсон бўлишликка етаклайди.
Инсонийлик маънолари қачон зоҳир бўлади?
У аввало кишида пинҳон ҳисобида бўлади. Қачонки борлиқ ҳақиқатларини англаб етиш учун нафси жиловланиб, руҳияти жилолаганда, ҳиссиётлари ўткирлашиб, виждони покланганда, фикри ойдинлашиб фаҳми тиниқлашганда унинг қалби бутун инсониятни сиғдира оладиган даражада кенгайганда, ҳа, ўшандагина кишида ҳақиқий инсонийлик маънавияти ҳаракатга келиб зоҳир бўла бошлайди ва аста-секин мукаммал инсонийлик даражасига етади.
Натижада унинг инсонийлик руҳияти ҳайвоний нафсонияти устидан ғалаба қилади. Негаки, мўмин банда жисми ва ҳиссиёти билангина эмас, балки руҳияти билан инсонлар қаторида бўлишига ишонади.
Ана ўшандагина руҳиятининг истаклари рўёбга чиқади ва инсон маънавият йўлида фидойилик қилади.
Жисмнинг истаклари эса ҳаётини сақлаб қолишга кифоя қилгулик ҳаракат билан ҳосил бўлади. Бинобарин, комил инсон емоқ учун яшамас, балки яшамоқ учун ейди.
Киши нафсида ҳар қачон инсонийлик маънолари хиралашиб қолса, унинг ҳиссиётлари инсонларнинг ҳожатларини енгиллатишга жонбозлик қилади. Шуури эса, яхшилик йўлида инсонларга келадиган ҳар қандай изтироб ва аламларни даф қилишда бор имконияти билан ҳаракатда бўлур. Натижада муҳтожларнинг ҳожатларини равон қилур, мусибатларини енгиллатур, ошуфта қалбларга тасалли бергай, озурда қалбларга малҳам бўлгай. Бундай олижанобликлар эвазига нафсининг тубидан гўзал нафсоний лаззатлар топа олади, жўмардлик фазилатлари оқиб чиқади. Сўнг аста-секин униб, ўсиб юксак инсоний сифатлар ҳосил бўлади.
Абу Убайда ибн Жарроҳнинг жўмардлиги
Шомдаги мусулмонлар орасида вабо касали тарқаб қолди. Мўминларнинг амири Умар розияллоҳу анҳу лашкарбоши Абу Убайда ибн Жарроҳ розияллоҳу анҳуга ушбу мазмунда хат юборди: “Сен бўлмасанг ҳал бўлмайдиган ҳожатимиз чиқиб қолди. Агар хатим сенга кечаси етиб борса, эрталаб йўлга туш. Агар кундузи етиб борса, кечаси йўлга тушиб тезда етиб кел!”
Хат етиб келгач, Абу Убайда ўқиб кўриб халифа ўзининг ҳузурига чақиртирганининг сабабини англаб жилмайди ва саҳобаларга айтди:
– Аллоҳ Умарга раҳм қилсин, унинг ҳожатини тушундим. У боқий қолмайдиганни боқий қолдиришни хоҳлабди.
Улар ўзаро биродардурлар
Оиша онамизнинг саховати
Уни ўзимдан афзалроқ кўрдим
Ўлим пайтидаги жўмардлик
Ярмук ғазотида Ҳузайфа Адавий сув кўтариб олиб амакисининг ўғлини қатл қилинганлар орасидан қидира бошлади. Унинг жароҳатланиб, ўлим тўшагида ётганини кўрди. Унинг олдига бориб:
– Сув ичириб қўяйми? – деди Ҳузайфа.
Аллоҳ таоло улардан рози бўлсин.
У мендан кўра сахийроқ
Абдуллоҳ ибн Жаъфар чорбоғига кетаётиб, бир хурмо дарахтининг ёнида тўхтади. Ҳабаш қул бола дарахтга чиқиб меваларини тераётган эди. У хизмати эвазига уч дона нон олди. Шу пайт бир ит келиб қолди. Бола қўлидаги ноннинг биттасини итга берди. Ит уни еди. Сўнг иккинчисини берди. Ит уни ҳам еди. Учинсини ҳам бериб юборди.
Абдуллоҳ қараб туриб савол берди:
Шайх Аҳмад Муҳаммад Ассофнинг
“Қабасотун мин ҳаётир-Расул” китобидан
Шаҳобиддин ПАРПИЕВ
(Асака туман бош имом-хатиби)
таржима қилди.