Бисмиллаҳир Роҳманир Роҳийм.
Аллоҳ таолога битмас-туганмас ҳамду санолар бўлсин.
Пайғамбаримизга мукаммал ва батамом салавоту дурудлар бўлсин.

Бисмиллаҳир Роҳманир Роҳим

Ўзининг сўнги Расулини оламларга раҳмат қилиб юборган Аллоҳ талога ҳамду санолар бўлсин!

Инсониятнинг саййиди, фахри коинот, Расулимиз Муҳаммад соллаллоҳу алайҳи васалламга ва у зотнинг покиза оилаларига ҳамда фидокор асҳобларига дуруду саловатлар бўлсин!

Рабиулаввал ойида, хусусан ушбу ойнинг ўн иккинчи кунида мавлид маросимлари ўтказиш ва бу маросимларда мавлид асарларидан ва сўз усталарининг наъту мадҳларидан ўқиб, суюкли Расулмиз Муҳаммад соллаллоҳу алайҳи васалламнинг таваллуд ойларини тантали равишда ўтказиш мусулмон оламида тақрибан минг йилдан бери давом этиб келаётган анъаналардан бири ҳисобланади. Ислом оламининг ажралмас қисми бўлган жонажон Ватанимизда ҳам бу анъана ўзига хос услубда ўтказиб келинган. Бизда энг кўп тарқалган мавлид асари Жаъфар Барзанжий раҳматуллоҳи алайҳининг «Иқдул-жавҳар фи мавлиди ан-Набий ал-Азҳар» (Порлоқ юзли Набийнинг мавлидлари хусусидаги гавҳар маржон») номли асаридир. Бу китоб бизда шунчалик кенг тарқалганки, халқ ўртасида мавлид дейилса, фақат шу асар тушуниладиган бўлиб қолган.

Ёшлигимизда ушбу асарнинг бир қисмини ёдлаган эдик. Турли мавлид маросималрида уларни ўқиб юрар эдик. Кейинроқ уларнинг мазмунини ўрганишга ҳам қизқиш ортиб борди. Бу асарнинг бир қатор шарҳлари борлигини кўриб, уларни ўқигач, халқ орасида кенг тарқалган ушбу қасиданинг маъноларини кўпчиликка улашиш истаги туғилди. Чунки кўплаб йиғинларда анинг айрим бандлари ўқиб, тинглансанда, уларда нима дейилаётганини на ўқувчилар, ва на тингловчилар тушунмаётганини кузатиб юрилар эди. Бу эса мавлид тушунчасига тамоман зид ҳолат эди. 

Аллоҳнинг инояти билан бу йил Рабиулаввал ойида ушбу мавлид китобини қўлдан келганча таржима қилиш насиб бўлди. Ушбу камтарона уринишни Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламниг таваллуд ойларига бир туҳфа бўлишини умид қилиб, кейинроқ, Аллоҳ насиб қилса, керагича кенгроқ шарҳлаб, сиз азизларга тақдим қилишни ният қилган ҳолда, ҳозирча бор таржимани эътиборингизга ҳавола қилмоқчимиз. Фикр ва мулоҳазаларингизни кутиб қоламиз.

Ўрни келганда шуни таъкидлаш жоизки, ушбу таржимада асар деярли сўзма-сўз таржима қилинган бўлиб, фақат айрим ўринлрда баъзи изоҳлар берилган, холос. Шу боис, асардаги айрим хабарларнинг далиллари ҳам, уларнинг қанчалик илмий асосга эгалиги ҳам ёритилмаган. Аллоҳ насиб қилса, китобни шарҳлашда бу жиҳатга алоҳида эътибор берилади.

Ҳасанхон Яҳё Абдулмажид

اَلْجَنَّةُ وَ نَعِيْمُهَا سَعْدٌ لِمَنْ يُصَلِّي وَ يُسَلِّمُ وَ يُبَارِكُ عَلَيْهِ اَللَّهُمَّ صَلِّ وَسَلِّمْ وَبارِكْ عَلَيْهِ        

Жаннат ва унинг неъматлари (Пайғамбар соллаллоҳу алайҳи васалламга) салоту салом, барака тилайдиган кишилар учун бахту саодатдир.

بِسْـمِ اللَّـهِ الرَّحْمَـنِ الرَّحِيـمِ

Меҳрибон ва раҳимли Аллоҳ номи билан бошлайман.

БИРИНЧИ АТР
МУҚАДДИМА

اَبْتَدِئُ اْلإِمْلاَءَ بِاسْمِ الذَّاتِ الْعَلِيَّة  مُسْتَدِرًّا فَيْضَ الْبَرَكَاتِ عَلَي مَا اَنَالَهُ وَ اَوْلاَه  

Олий Зотнинг номи ила имлони бошлар эканман, У Зотдан бизга берган ва бизни эга қилган неъматлари устига яна файзу баракотларни мўл-кўл қилиб беришини сўрайман.

وَ اُثَـنِّي بِحَمْدٍم مَوَارِدُهُ سَائِغَةٌ هَنِيَّة مُمْتَطِئًام مِنَ الشُّكْرِ الْجَمِيلِ مَطَايَاه  

Иккинчидан, чиройли шукр уловларига минганча, обгиридан олинган суви ютумли ва ҳазми енгил бўлган ҳамдларни айтаман.

Обгир – дарё ва анҳорлардан сув олишга мосланган махсус жой. 

   وَاُصَلِّي وَاُسَلِّمُ عَلَي النُّورِ الْمَوْصُوفِ بِالتَّقَدُّمِ وَاْلأَوَّلِيَّة الْمُنْتَقِلِ فِيْ الْغُرَرِالْكَرِيمَةِ وَالجِبَاه 

Илгарилик ва биринчилик васфи ила сифтланган, улуғвор бўлган порлоқ манглайларда, пешоналарда кўчиб юрувчи Нурга  (Муҳаммад соллаллоҳу алайҳи васалламга) саловату саломлар айтаман.

وَاَسْتَمْنِحُ اللهَ تَعَالَي رِضْوانًا يَخُصُّ الْعِتْرَةَ الطَّاهِرَةَ النَّبَوِيَّة وَيَعُمُّ الصَّحَابَةَ وَاْلأَتْبَاعَ وَمَنْ وَالاَه

Аллоҳ таолодан набавий, пок аҳли байтга хос бўлган ҳамда саҳобаю тобеинлар ва уларни дўст тутганларни ўз ичига оладиган розилигини тилайман.

وَاَسْتَجْدِيْهِ هِدَايَةً لِّسُلُوكِ السُّبُلِ الْوَاضِحَةِ الْجَلِيَّة وَحِفْظاً مِنَ الْغَوَايَةِ فِي خِطَطِ الْخَطَإِ وَ خُطَاه

У Зотдан яна очиқ-ойдин, равшан йўлларда юришга ҳидоят қилишини ҳамда хатокорлик ўринларида ва йўлларида адашиб юришдан сақлашини ёлвориб сўрайман.

 وَاَنْشُرُ مِنْ قِصَّةِ الْمَوْلِدِ النَّبَوِيِّ بُرُودًا حِسَاناً عَبْقَرِيَّة نَاظِماً مِنَ النَّسَبِ الشَّرِيْفِ عِقْدًا تَحَلَّي المْسَامِعُ بِحُلاَه

Мен ўша улуғ насабдан безакларини қулоқлар ўзига зийнат қилиб тақиб оладиган бир мунчоқ тизиб, набавий мавлид* қиссасидан гўзал ва ғаройиб бир чопон қилиб тарқатамоқчиман.

*«Мавлид» аслида туғилиш, туғилган вақт ва пайт деган маъноларни англатади. Бу сўз кўпинча Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг туғилишларига ва уни нишонлашга нисбатан ишлатилиб, кейинроқ шу йиғинларда ўқиладиган Набий соллаллоҳу алайҳи васалламнинг сийратларига доир қисқача маълумотларни ўз ичига олган, маълум жанрдаги рисолалар учун ҳам қўлланиладиган бўлиб қолган. Бу ерда айнан шу маъно назарда тутилган.

وَ اَسْتَعِينُ بِحَوْلِ اللهِ تَعَالَي وَ قُوَّتِهِ الْقَوِيَّة  فَاِنَّهُ لاَحَوْلَ وَلاَ قُوَّةَ إِلاَّ بِاللهِ

   Мен Аллоҳ таолонинг қудрат ва кучли қувватидан ёрдам талаб қиламан. Зеро, Аллоҳдан ўзгада на қудрат, ва на қувват бор.

عَطِّرِ اللَّهُمَّ قَبَرَهُ الْكَرِيْمَ بِعَرْفٍ شَذِيٍّ مِنْ صَلاَةٍ وَتَسْلِيمٍ اَللَّهُمَّ صَلِّ وَسَلِّمْ وَ بَارِكْ عَلَيْهِ 

Аллоҳим! У зотнинг шарафли қабрларини саловату саломнинг муаттар ҳидлари билан хушбўй қилгин. Аллоҳим! У зотга саловату салом ва баракотингни ёғдиргин!

Изоҳ: Бу ибора дуо шаклидаги саловат бўлиб, ушбу мавлид китобида мавзулар ўртасини ажратиш учун, бир пардадан бошқасига ўтишда ажратувчи нақорат бўлиб хизмат қилади.

Бу нақорат «хушбўй қилгин» деган маънони англатувчи «аттир» калимаси билан бошлангани учун, у билан ажратилган ҳар бир бўлак истеъмолда «атр» деб номланиб қолган.

ИККИНЧИ АТР
НАСАБИ ШАРИФ

وَ بَعْدُ فَاَقُولُ  هُوَ سَيِّدُنَا مُحَمَّدٌ صَلَّي اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ ابْنُ عَبْدِ اللهِ ابْنِ عَبْدِ الْمُطَّلِبِ وَاسْمُهُ شَيْبَةُ الْحَمْد{حُمِدَتْ خِصَالُهُ السَّنِيِّة}

Сўнгра айтаман: У зот Абдуллоҳнинг ўғли саййидимиз Муҳаммад соллаллоҳу алайҳи васалламдирлар. Абдуллоҳ эса Абдулмутталибнинг ўғлидир. Унинг исми Шайбатул-ҳамддир. Унинг юксак хислатлари мақталгандир.* 

*Ушбу охирги жумла айрим нусхаларда тушиб қолган.

اِبْنِ هَاشِمٍ وَاْسمُهُ عَمْرٌو اِبْنِ عَبْدِ مَنافٍ وَاسْمُهُ المغِيْرَةُ {الَّذِي يَنْتَمِي اْلإِرْتِقَاءُ لِعُلْيَاهُ} 

У Ҳошимнинг ўғлидир. Унинг исми Амрдир. У Абдуманнофнинг ўғлидир. Унинг исми Муғирадир. У олийжаноблиги сабабли юксаккликка етишиш нисбати берилган киши эди.*

*Ушбу охирги жумла айрим нусхаларда тушиб қолган.

اِبْنِ قُصَيٍّ وَاسْمُهُ مُجَمِّع سُمِّيَ بِقُصَيٍّ لِتَقَاصِيْهِ في بِلاَدِ قُضَاعَةَ الْقَصِيَّة اِلَي اَنْ اَعَادَهُ اللهُ تَعَالَي اِلَي الحَرَمِ الْمُحْتَرَمِ فَحَمَا حِمَاه 

Муғира Қусайнинг ўғли. Унинг исми Мужаммиъдир. Аллоҳ уни ҳурматли қилиб қўйилган Ҳарамга қайтариб, дахлсизлигини ҳимоя қилгунича, у ердан узоқда жойлашган Қузоъа* юртида бўлгани учун «Қусай»* деб номланган.

*Қузоъа – Ямандаги шаҳарлардан бири.

*«Қусай» четдаги, узоқдаги деган маъноларни билдиради.

اِبنِ كِلاَبٍ وَاسمُهُ حَكِيْم اِبنِ مُرَّةَ  ابْنِ كَعْبِ ابْنِ لُؤَيِّ ابْنِ غَالِبِ ابْنِ فِهْرٍ وَاسْمُهُ قُرَيْش وَاِلَيهِ تُنْسَبُ الْبُطُونُ الْقُرَشِيَّة وَ مَا فَوْقَهُ كِنَانِيٌّ كَمَا جَنَحَ اِلَيهِ الْكَثِيرُ وَارْتَضَاه

Қусай Килобнинг ўғли. Унинг исми Ҳакимдир. У Мурранинг ўғли, у Каъбнинг ўғли, у Луайнинг ўғли, у Ғолибнинг ўғли, у Фиҳрнинг ўғлидир. Фиҳрнинг исми Қурайшдир. Қурайш уруғлари унга нисбат берилади. Ундан юқориси, кўпчилик мойил бўлиб, рози бўлганидек, Кинонийлардир. 

اِبْنِ مَالِكِ ابْنِ النَّضْر اْبنِ كِنَانَةَ ابْنِ خُزَيْمَةَ ابْنِ مُدْرِكَةَ ابْنِ اِلْيَاس وَهُوَ اَوَّلُ مَنْ اَهْدَي الْبُدْنَ اِلَي الرِّحَابِ الحَرَمِيَّة وَسُمِعَ فِي صُلْبِهِ النَّبِيُّ  صَلَّي اللهُ عَلَيهِ وَسَلَّمَ ذَكَرَ اللهَ تَعَالَي وَ لَبَّاه

Фиҳр Моликнинг ўғли, у Назрнинг ўғли, у Кинонанинг ўғли, у Хузайманинг ўғли, у Мудриканинг ўғли, у Илёснинг ўғлидир. Илёс биринчи бўлиб Ҳарам майдонларига баданаларни* ҳайдаб бориб, қурбонлик қилган кишидир. Унинг пуштида Набий соллаллоҳу алайҳи васалламнинг Аллоҳ талони зикр қилиб, талбия* айтганлари эшитилган.

*Бадана – қурбонликка атаб семиртирилган туя ва қора мол.

*Талбия – ҳаж ва умрада «Лаббайкаллоҳумма лабайк. Лаббайка, ла шарика лака лаббайк. Иннал-ҳамда ван-неъмата лака вал-мулк, ла шарик лак» иборасини айтиш.

اِبْنِ مُضَرَ ابْنِ نِزارِ ابْنِ مَعَدِّ ابْنِ عَدْنَان وَ هَذَا سِلْكٌ نَّظَّمَتْ فَرَائِدَهُ بَنَانُ السُّنَّةِ السَّنِيَّةِ وَ رَفْعُهُ اِلَي الخَلِيْلِ اِبْراهِيمَ عَلَيْهِ السَّلاَمُ اَمْسَكَ عَنهُ الشَّارِعُ وَاَبَاه

Илёс Музарнинг ўғли, у Низорнинг ўғли, у Маъаднинг ўғли, у Адноннинг ўғлидир. Мана шу гавҳарларини олийқадр, порлоқ суннат бармоқлари тизиб берган маржондир. Уни Иброҳим алайҳиссаломгача олиб чиқишдан Шориъ* ўзини тийди ва бундан бош тортди.

*Шориъ – шаръий қонунларни жорий қилувчи, юргазувчи дегани. Бу сўз фақатгина Аллоҳ таолога ва Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламга нисбатан ишлатилади. Бу ерда Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам назарда тутилган. Шу билан бирга, ушбу сўзни ишлатиш билан юқоридаги гаплар ваҳий асосида бўлганига ҳам ишора қилинган.

وَعَدْنانُ بِلاَ رَيْبٍ عِندَ ذَوِي الْعُلُومِ النَّسَبِيَّة اِلَي الذَّبِيحِ اِسماعِيلَ عَلَيهِ السَّلاَمُ نِسْبَتُهُ وَمُنْتَمَاه 

Насаб илмларига эга кишилар наздида, ҳеч шубҳасиз, Адноннинг нисбаси – мансублиги Исмоил Забиҳуллоҳ алайҳиссаломга етиб боради.

فَاَعْظِمْ بِهِ مِنْ عِقْدٍ تَئَلَّقَتْ كَوَاكِبُهُ الدُّرِّيَّة وَكَيْفَ لاَ وَ السَّيِّدُ اْلأَكْرَمُ صَلَّي اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ وَاسِطَتُهُ الْمُنْتَقَاه 

Порлоқ юлдузлардан тизилган бу мунчоқ нақадар буюк!  Қандай қилиб шундоқ бўлмасинки, унинг қоқ ўртасида Саййиди жаҳон Расул акрам соллаллоҳу алайҳи васаллам бўлсалар?!

Шу ерга келганда муаллиф эҳтироси жўшиб, Шарафуддин Муҳаммад ибн Саъид ибн Ҳаммод Бусирийнинг (608-696ҳ/1213-1295м) Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг мадҳларида ёзган «Ҳамзия» қасидасидан у зот алайҳиссаломнинг насабларига доир байтлардан иккита байтни иқтибос келтиради.

نَسَبٌ تَحْسِبُ الْعُلَي بِحُلاَهُ     قَلَّدَتْهَا نُجُوْمَهَا الجَوْزَاءُ

Бу шундай насабки, унинг безакларини олийжаноблик, юлдузларини Жавзо буржи мунчоқ қилиб тақиб олган деб ўйлайсан.

حَبَّذَا عِقْدُ سُودَدٍ وَفَخَارٍ    اَنْتَ فِيـهِ الْيَتِيْمَةُ الْعَصْمَاءُ

Бу улуғворлик ва маҳобат мунчоғи нақдар гўзал-а! Сиз эса, Ё  Расулуллоҳ, унинг ичидаги ҳимояланган беназир гавҳарсиз!

وَاَكْرِمْ بِهِ مِنْ نَسَبٍ طَهَّرَهُ اللهُ تَعَالَي مِنْ سِفَاحِ الْجَاهِلِيَّة .اَوْرَدَ الزَّيْنُ الْعِرَاقِيُّ وَارِدَهُ في مَوْرِدِهِ الْهَنِيِّ وَرَوَاه

Нақадар шарафли насабки, Аллоҳ таоло уни жоҳилиятнинг бузуқликларидан пок қилиб қўйибди?! Зайниддин Ироқий «Ал-Мавридул-ҳаний фи мавлидис-саний» номли китобида ўзининг бу борадаги бир хабарини келтириб, ривоят қилган. 

Бу ерда имом Байҳақий Муҳаммад ибн Алийдан ривоят қилган қуйидаги ҳадис назарда тутилган: 

Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам дедилар: «Албатта Аллоҳ азза важалла мени никоҳдан дунёга келтирди, зинодан дунёга келтирмади».

حَفِظَ اْلإِلَهُ كَرَامَةً لِمُحَمَّدٍ          اَبَاءَهُ الاَمْجَادَ صَوْناً لإِسْمِهِ 

تَرَكُوا السِّفَاحَ فَلَمْ يُصِبْهُمْ عَارُهُ     مِنْ آدَمٍ وَ إِلىَ أَبِيهِ وَأُمِّه

Аллоҳ Муҳаммад алайҳиссаломни икром қилароқ, у зотнинг номларини муҳофаза этиш учун буюк бобларини Ўз паноҳида асради. Улар Одамдан то у зотнинг ота-оанларигача – барчалари бузуқликка яқин ҳам келишмади.

Изоҳ: Бу икки байт Ҳофиз Ибн Носириддин Димашқийнинг (777-842ҳ/1375ҳ1438м) қасидасидан олинган.

سَرَاةٌ سَرَي نُوْرُ النُّبُوَّةِ في أَسَارِيرِ غُرَرِهِمُ الْبَهِيَّة .وَ بَدَرَ بَدْرُهُ في جَبِيْنِ عَبْدِ الْمُطَّلِبِ وَابْنِهِ عَبْدِ الله 

Булар кўркам манглайларининг чизиқларида нубувват нури оққан даҳолардирлар. У зот алайҳиссаломнинг тўлин ойлари Абдулмутталиб ва унинг ўғли Абдуллоҳнинг пешонасида ярқираб зоҳир бўлди.

عَطِّرِ اللَّهُمَّ قَبَرَهُ الْكَرِيْمَ بِعَرْفٍ شَذِيٍّ مِنْ صَلاَةٍ وَتَسْلِيمٍ اَللَّهُمَّ صَلِّ وَسَلِّمْ وَ بَارِكْ عَلَيْهِ 

Аллоҳим! У зотнинг шарафли қабрларини саловату саломнинг муаттар ҳидлари билан хушбўй қилгин. Аллоҳим! У зотга саловату салом ва баракотингни ёғдиргин!

УЧИНЧИ  АТР
ҲОМИЛА ДАВРИ

وَلَمَّا أَرَادَ اللهُ تَعَاليَ إِبْرَازَ حَقِيْقَتِهِ الْمُحَمَّدِيَّة وَإِظْهَارَهُ جِسْماً وَرُوْحاً بِصُوْرَتِهِ وَمَعْنَاه 

Аллоҳ таоло Ўзининг Муҳаммадий ҳақиқатини рўёбга чиқаришни, у зотни жисман ва руҳан сурату маънолари билан зоҳир қилишни ирода қилганда,

نَقَلَهُ إِليَ مَقَرِّهِ مِنْ صَدَفَةِ آمِنَةَ الزُّهْرِيَّة وَخَصَّهَا الْقَرِيْبُ الْمُجِيْبُ بِأَنْ تَكَُوْنَ أُمًّا لِمُصْطَفَاه 

уни Омина Зуҳриянинг садафидаги қароргоҳига кўчирди. Қарибу Мужиб Зот уни Ўзи сайлаб олган бандасига она бўлиш учун ажратиб олди. 

وَنُوْدِيَ فِيْ السَّمَاوَاتِ وَاْلأَرْضِ بِحَمْلِهَا لأِنْوَارِهِ الذَّاتِيَّة وَصَبَا كُلُّ صَبٍّ  لِهُبُوْبِ نَسِيْمِ صَبَاه 

Унинг Мустафо соллаллоҳу алайҳи васалламнинг зотий нурларига ҳомиладор бўлгани ҳақида осмонлардаю ерда жар солинди. У зотнинг сабосининг майин шаббодасига ҳар бир ошиқ талпиниб қолди.

وَكُسِيَتِ اْلأَرْضُ بَعْدَ طُوْلِ جَدْبِهَا مِنَ النَّبَاتِ حُلَلاً سُنْدُسِيَّة  وَاَيْنَعَتِ الثِّمَارُ وَأَدْنَي الشَّجَرُ لِلْجَانِيْ جَنَاه

Узоқ давом этган қурғоқчиликдан сўнг Курраи Замин набототдан ипак ҳуллаларни* кийди. Мевалар ғарқ пишиб, дарахтлар терувчиларга меваларини яқин олиб келди.

*Ҳулла – бошқа халқларда бир хил матодан тикилган пиджак ва шимдан иборат кийимлар тўпламини «костюм» дейилгани каби арабларда ридо ва изордан (тепа ва паскти либосдан) иборат кийим «ҳулла» дейилади.

وَنَطَقَتْ بِحَمْلِهِ كُلُّ دَابَّةٍ لِقُرَيْشٍ بِفِصَاحِ اْلأَلْسُنِ الْعَرَبِيَّة  وَخَرَّتِِ اْلأَسِرَّةُ وَاْلأَصْنَامُ عَلَي الْوُجُوْهِ وَاْلأَفْوَاه

У зотнинг ҳомила бўлганларини ҳар бир жонвор қурайшликларга фасиҳ араб тилида сўзлади ҳамда тахти равонлар ва бут-санамлар оғиз-бурунлари билан юзтубан йиқилдилар.

وَتَبَاشَرَتْ وُحُوْشُ الْمَشَارِقِ وَالْمَغَارِبِ وَ دَوَابُّهَا الْبَحْرِيَّة  وَاحْتَسَتِ الْعَوَالِمُ مِنَ السُّرُوْرِ كَأْسَ حُمَيَّاه

Машриқу мағрибдаги паррандаю даррандалар ва денгиз жонзотлари ҳам бир-бирларига хушхабар беришди. Бутун борлиқ шодликдан ҳуррамлик косасидан сипқорди.

وَبُشِّرَتِ الْجِنُّ بِإِظْلاَلِ زَمَنِـهِ وَانْتُهِكَتِ الْكَهَانَةُ وَ رَهِبَتِ الرَّهْبَانِيَّة وَلَهِجَ بِخَبَرِهِ كُلُّ حِبْرٍ خَبِيْرٍ وَفِي حِلاَ حُسْنِهِ تَاه

Жинлар у зотнинг замоналари соя солаётганидан хушхабар беришди, коҳинларнинг ҳоли хароб бўлди ва роҳиблар* даҳшатга тушди. Ҳар бир билимдон аҳбор* у зот алайҳиссаломнинг хабарларини гапиришга тушди ва у зотнинг гўзалликларининг зеболигидан тентираб қолди. 

*Роҳиб – насроний дининг олими, диний раҳбари.

*Аҳбор – яҳудийларнинг диний олими, раҳбари.

 وَأُتِيَتْ أُمُّهُ فِي الْمَنَامِ فَقِيْلَ لَهَا إِنَّكِ قَدْ حَمَلْتِ بِسَيِّدِ الْعَالَمِيْنَ وَخَيْرِ الْبَرِيَّة                         وَسَمِّيْهِ إِذَا وَضَعْتِيهِ مُحَمَّدًا لأَِنَّـهُ سَتُحْمَدُ عُقْبَاه

У зот алайҳиссаломнинг онасига тушида келиб: «Сен оламларнинг саййиди ва мақхулуқотларнинг энг яхшисига ҳомиладор бўлдинг. Уни туққанингда Муҳаммад деб номла, чунки унинг оқибати албатта мақталгусидир», дейилди.

Изоҳ: Муҳаммад мақтов, олқиш маъносидаги «ҳамд» сўзидан олинган бўлиб, мақталган, доим, тўхтовсиз мақталаверадиган, мақтовга лойиқ деган маъноларни билдиради.

عَطِّرِ اللَّهُمَّ قَبَرَهُ الْكَرِيْمَ بِعَرْفٍ شَذِيٍّ مِنْ صَلاَةٍ وَتَسْلِيمٍ اَللَّهُمَّ صَلِّ وَسَلِّمْ وَ بَارِكْ عَلَيْهِ 

Аллоҳим! У зотнинг шарафли қабрларини саловату саломнинг муаттар ҳидлари билан хушбўй қилгин. Аллоҳим! У зотга саловату салом ва баракотингни ёғдиргин!

ТЎРТИНЧИ АТР
ТАВАЛЛУД АРАФАСИДА

وَلَمَّا تَـمَّ مِنْ حَمْلِهِ صَلَّي اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ شَهْرَانِ عَلَي مَشْهُوْرِ اْلأَقْوَالِ الْمَرْوِيَّة تُوُفِّيَ بِالْمَدِيْنَةِ المُنَوَّرَةِ أَبُوْهُ عَبْدُ اللهِ

Ривоят қилинган машҳур гапларга кўра, у зот соллаллоҳу алайҳи васалламнинг ҳомилаларига икки ой тўлганда оталари Абдуллоҳ Мадинаи Мунавварада вафот топди.

       وَكَانَ قَدِ اجْتَازَ بِأَخْوَالِهِ بَنِي عَدِيٍّ مِنَ الطَّائِفَةِ النَّجَّارِيَّة وَمَكَثَ فِيهِمْ شَهْرًا سَقِيماً يُعَانُوْنَ سُقْمَهُ وَشَكْوَاه

У киши Нажжор қабиласига тегишли Бану Адийлик тоғалари олдидан ўтиб, уларнинг ичида бир ой бемор бўлиб туриб қолди. Улар у кишининг беморликларига, касалларига қарашарди.

وَلَمَّا تَمَّ مِنْ حَمْلِهِ صَلَّي اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ عَلَي الرَّاجِحِ تِسْعَةُ أَشْهُرٍ قَمَرِيَّة وَآنَ لِلزَّمَانِ أَنْ يَنجَلِيَ عَنْهُ صَدَاه

Рожиҳ сўзга кўра, у зот соллаллоҳу алайҳи васалламнинг ҳомилаларига қамарий тўққиз ой тўлиб, замонга ташналигининг ариши вақти келганда,

حَضَرَ أُمَّهُ لَيْلَةَ مَوْلِدِهِ آسِيَةُ وَ مَرْيَمُ فِيْ نِسْوَةٍ مِّنَ الْحَضِيْرَةِ الْقُدْسِيَّة

у зотнинг таваллуд кечалари оналарининг ҳузурига Ҳазиратул-Қудсдан* чиққан бир нечта аёллар ичида Осиё ва Марям алайҳимассаломлар ҳам ҳозир бўлишди.

* Ҳазиратул-қудсдан – жаннатнинг номларидан бири. Бу ибора луғатда «Муқаддас қўриқхона» деган маънони англатади.

وَأَخَذَهَا الْمَخَاضُ فَوَلَدَتْهُ صَلَّي اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ نُوْراً يَتَلأْلَؤُ سَنَاه

Уни тўлғоқ тутди ва Муҳаммад соллаллоҳу алайҳи васалламни жилваси ялтир-юлтир қилиб порлаган нур ҳолида дунёга келтирди.

Шу ўринда муаллиф раҳматуллоҳи алайҳи ўз одатига кўра, иккинчи бандда Бусурийнинг «Ҳамзия» қасидасидан иқтибос қилинган байтларнинг давомидан яна олти байтни келтиради.

وَمُحَيًّا كَالشَّمْسِ مِنْكَ مُضِيْئُ              أَسْفَرَتْ عَنْهُ لَيْلَةٌ غَرَّآءُ

Қуёшдек порлоқ чеҳрангиз нақадар гўзал! Ўша ёрқин кеча у сабабли ёришиб кетган эди.

لَيْلَةُ الْمَوْلِدِ الَّذِي كَانَ لِلدِّيْـ            ـنِ سُرُوْرٌ بِيَوْمِهِ وَازْدِهآءُ

У, кундузи дин учун шоду ҳуррамлик бўлган таваллуд кечасидир.

يَوْمَ نَالَتْ بِوَضْعِهِ ابْنَتُ وَهْبٍ         مِنْ فَخَارٍ مَا لَمْ تَنَلْهُ النِّسآءُ

У кунда Ваҳбнинг қизи Омина Муҳаммад алайҳиссаломни туғиш билан дунё аёллари етиша олмаган фахру ифтихорга, шон-шуҳратга етишди.

وَاَتَتْ قَوْمَهَا بِأَفْضَلَ مِمَّا             حَمَلَتْ قَبْلُ مَرْيَمُ الْعَذْرَآءُ

У ўз қавмига покдомон Марям кўтариб келгандан ҳам афзалроқ зотни олиб келди.

مَوْلِدٌ كَانَ مِنْهُ فِي طَالِعِ الْكُفْـ            ـرِ وَبَالٌ عَلَيْهِمُ وَوَبآءُ

Бу таваллуд туфайли куфр толесида офату вабо пайдо бўлди.

وَتَوَالَتْ بُشْرَي الْهَوَاتِفِ اَنْ قَدْ         وُلِدَ الْمُصْطَفَي وَحَقَّ الْهَنَآءُ

Хотифларнинг «Мустафо туғилди!» деган хушхабарлари кетма-кет янграй кетди, роҳату фароғат қарор топди.

هَذَا وَقَدِ اسْتَحْسَنَ الْقِيامَ عِنْدَ ذِكْرِ مَوْلِدِهِ الشَّرِيْفِ أَئِمَّةٌ ذَوُوْ رِوَايَةٍ وَ رَوِيَّة فَطُوْبَي لِمَنْ كَانَ تَعْظِيْمُهُ صَلَّي اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ غَايَةَ مَرَامِهِ وَمَرْمَاه    

Ҳа, ривоят ва ўткир мулоҳазага эга имомлар у зот алайҳиссаломнинг таваллудлари тилга олинганда ўриндан туришни мустаҳсан* санашган. Орзу ва кўзлаган мақсадининг чўққиси у зот соллаллоҳу алайҳи васалламни улуғлаш бўлган кишига тубо* бўлсин!

*Мустаҳсан – шаръан яхши, чиройли саналган амал. 

*Тубо – хушнудлик, яхшилик; жаннат ёки жаннатдаги маълум дарахт.

عَطِّرِ اللَّهُمَّ قَبَرَهُ الْكَرِيْمَ بِعَرْفٍ شَذِيٍّ مِنْ صَلاَةٍ وَتَسْلِيمٍ اَللَّهُمَّ صَلِّ وَسَلِّمْ وَ بَارِكْ عَلَيْهِ 

Аллоҳим! У зотнинг шарафли қабрларини саловату саломнинг муаттар ҳидлари билан хушбўй қилгин. Аллоҳим! У зотга саловату салом ва баракотингни ёғдиргин!

 БЕШИНЧИ АТР
ТАВАЛЛУД ОНЛАРИ

وَبَرَزَ صَلَّي اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ وَاضِعاً يَدَيْهِ عَلَي اْلأَرْضِ رَافِعاً رَأْسَهُ إِلَي السَّمَاءِ الْعَلِيَّة مُومِياًّ بِذَالِكَ الرَّفْعِ إِلَي سُودَدِهِ وَعُلاَه 

У зот соллаллоҳу алайҳи васаллам икки қўлларини ерга қўйиб, бошларини юксак осмон сари кўтарган ҳолда дунёга келдилар. У зот бу кўтариш ила ўзларининг улуғликларига ва юксакликларига имо этар

وَ مُشِيراً إِلَي رِفْعَةِ قَدْرِهِ عَلَي سَائِرِ الْبَرِيَّة وَأَنَّهُ الْحَبِيْبُ الَّذِي حَسُنَتْ طِبَاعُهُ وَسَجَايَاه

ва бошқа барча махлуқотлардан қадрлари баландлигига ҳамда Аллоҳнинг табиат ва хусусиятлари гўзал бўлган ҳабиби эканликларига ишора қилар эдилар.

وَدَعَتْ أُمُّهُ عَبْدَالْمُطَّلِبِ وَهُوَ يَطُوْفُ بِهَاتِيْكَ الْبَنِيَّه فَأَقْبَلََ مُسْرِعاً وَ نَظَرَ إِلَيْهِ وَ بَلَغَ مِنَ السُّرُورِ مُنَاه

У зотнинг оналари Абдулмутталибни чақиртирди. У эса Каъбаи Муаззамани тавоф қилаётган эди. Шу пайт у шошиб келиб, у зотни кўрди ва орзу қилиб юрган шодлигига етишди.

وَأَدْخَلَهُ الْكَعْبَةَ الْغَرَّاءَ وَ قَامَ يَدْعُوا بِخُلُوْصِ النِّيَّةِ وَيَشْكُرُ اللهَ تَعَالَي عَلَي مَا مَنَّ بِهِ عَلَيْهِ وَ أَعْطَاه

Абдулмутталиб у зотни порлоқ Каъбага олиб кириб, хулуси ният билан дуо қилишга турди ва Аллоҳ таолога ушбу инъом этган, ато этган неъмати учун шукроналар айтди.

وَ وُلِدَ صَلَّي اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ  َنظِيْفاً مَخْتُوْناً مَقْطُوْعَ السُّرِّ بِيَدِ الْقُدْرَةِ اْلإِلَهِيَّة                                           طَيِّباً دَهِيْناً مَكْحُولَةً بِكُحْلِ الْعِنَايَةِ عَيْنَاه                          

У зот соллаллоҳу алайҳи васаллам тоза, хатна қилинган, илоҳий қудрат қўли ила киндиги кесилган, муаттар, хушбўй мой сурилган, икки кўзлари лутфу иноят сурмаси ила сурмаланган ҳолда туғилдилар. 

وَقِيْلَ خَتَنَهُ جَدُّهُ بَعْدَ سَبْعِ لَيَالٍ سَوِيَّة وَ أَوْلَمَ وَ أَطْعَمَ وَسَمَّاهُ مُحَمَّداً وَ أَكْرَمَ مَثْوَاه

Айтишларича, у зотни боболари роппа-роса етти кеча ўтгач, хатна қилдирган ва тўй қилиб, таом улашган ҳамда у зотга Муҳаммад деб исм қўйиб, тураржой, шароитларини яхши қилиб берган экан.

عَطِّرِ اللَّهُمَّ قَبَرَهُ الْكَرِيْمَ بِعَرْفٍ شَذِيٍّ مِنْ صَلاَةٍ وَتَسْلِيمٍ اَللَّهُمَّ صَلِّ وَسَلِّمْ وَ بَارِكْ عَلَيْهِ 

Аллоҳим! У зотнинг шарафли қабрларини саловату саломнинг муаттар ҳидлари билан хушбўй қилгин. Аллоҳим! У зотга саловату салом ва баракотингни ёғдиргин!

ОЛТИНЧИ АТР
ТАВАЛЛУД ЧОҒИДА – ДУНЁ

وَظَهَرَ عِنْدَ وِلاَدَتِهِ صَلَّي اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ خَوَارِقُ وَ غَرَائِبُ غَيْبِيَّة اِرْهَاصاً لِنُبُوَّتِهِ وَ إِعْلاَماً بِأَنَّهُ مُخْتَارُ اللهِ تَعَالَي وَمُجْتَبَاه

У зот соллаллоҳу алайҳи васалламнинг таваллуд топиш онларида нубувватларига пойдевор қўйиш ва у зотнинг Аллоҳ таолонинг танланган ва сайланган бандаси эканларини эълон қилиш учун турли ғайриодатий ишлар, ғаройиб ҳодисалар юз берди.

فَزِيْدَتِ السَّماءُ حِفْظاً وَ رُدَّ عَنْهاَ الْمَرَدَةُ وَ ذَوُوالنُّفُوسِ الشَّيْطَانِيَّة وَرَجَمَتِ النُّجُوْمُ النَّيِّرَاتِ كُلَّ رَجِيْمٍ فِي حَالِ مَرْقَاه

Осмоннинг муҳофазаси кучайтирилди ва саркаш жинлар, шайтоний нафс эгалари ундан қувиб ҳайдалди. Ўтли юлдузлар ҳар бир малъунни чиққан заҳоти тошбўрон қиладиган бўлди.

وَتَدَلَّتْ إِلَيْهِ صَلَّي اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ اْلأَنْجُمُ الزُّهْرِيَّة وَاسْتَنَارَتْ بِنُوْرِهَا وِِهَادُ الْحَرَمِ وَ رُبَاه

Нурафшон юлдузлар Муҳаммад соллаллоҳу алайҳи васалламга паслаб, яқин келди. Уларнинг нури билан Ҳарамнинг пастлигу баландликлар мунаввар бўлди.

وَخَرَجَ مَعَهُ صَلَّي اللهُ عَلَيهِ وَسَلّمَ نُورٌ أَضَاءَتْ لَهُ قُصُوْرُ الشَّامِ الْقَيْصَرِيَّة فَرَأَهَا مَنْ بِطَاحُ مَكَّةَ دَارُهُ وَمَغْنَاه

У зот соллаллоҳу алайҳи васаллам билан бирга бир нур чиқиб, у сабабли Қайсарийлар Шомининг қасрлари ҳам ёришиб кетди. У нурни ҳовлиси, уй-жойи Макканинг водийларида бўлган кишилар ҳам кўришди.

وَانْصَدَعَ اْلإِيْوَانُ بِالْمَدَائِنِ الْكِسْرَوِيَّة الَّذِي رَفَعَ أَنُوْ شَرْوَانَ سَمْكَهُ وَسَوَّاه

Ануширвон баланд қилиб кўтариб, мустаҳкам, тик қилиб қўйган Кисравийларнинг Модоиндаги айвонлари ҳам вайрон бўлди.

وَسَقَطَ أَرْبَعٌ وَعَشْرٌ مِنْ شُرُفَاتِهِ الْعُلُوِيَّة وَكُسِرَ سَرِيْرُ الْمُلْكِ كِسْرَي لِهَوْلِ مَآ أَصَابَهُ وَعَرَاه

Унинг баланд қилиб кўтарилган ўн тўртта равоқи қулаб тушди. Кисро подшоҳлигининг тахти равони ҳам ўзига етган, бошига тушган даҳшат сабабли синиб кетди.

وَخَمِدَتِ النِّيْرَانُ الْمَعْبُوْدَةُ بِالْمَمَالِكِ الْفَارِسِيَّة لِطُلُوْعِ بَدْرِهِ الْمُنِيْرِ وَ إِشْرَاقِ مُحَيَّاه  

У зот соллаллоҳу алайҳи васалламнинг нурафшон тўлин ойлари чиқиши ва чеҳраларининг порлаши натижасида Форс мамлакатларидаги ибодат қилинадиган ўтлар ўчиб қолди.

وَغَاضَتْ بُحَيْرَةُ سَاوَةَ وَكانَتْ بَيْنَ هَمَذَانَ وَ قُمْ مِنَ الْبِلاَدِ الْعَجَمِيَّة وَجَفَّتْ ِإذْكَفَّ وَاكِفُ مَوْجِِهَا الثَّّجَاجِ يَناَبِيْعُ هَاتِيكَ الْمِيَاه

Сава кўлининг суви қочди. У ажам юртларидан бўлмиш Ҳамадон ва Қум шаҳарлари ўртасида жойлашганди. Унинг жўш ураётган мавжининг шиддати тўхтаганда ўша сувнинг булоқлари ҳам қуриб қолди.

وَفاضَ وَادِي سَمَاوَةَ وَهِيَ مَفازَةٌ فِي فَلاَةٍ وَبَرِيَّة لَمْ يَكُنْ بِهَا قَبْلُ مَاءٌ يَنْقَعُ لِلظَّمَاءِ اللُّهَاه

Самова водийси сероб бўлиб, тўлиб тошди. У қуриқликдаги, чўл ўртасидаги биёбондир. У ерда бундан олдин ташна одамнинг томоғини ҳўллашга етгулик ҳам сув бўлмаган эди.

وَكَانَ مَوْلِدُهُ صَلَّي اللهُ عَلَيْهِ وَسَلّمَ بِالْمَوْضِعِ الْمَعْرُوْفِ بِالْعِرَاصِ الْمَكِّيَّة وَالْبَلَدِ الَّذِي لاَ يُعْضَدُ شَجَرُهُ وَلاَ يُخْتَلَي خَلاَه

У зот соллаллоҳу алайҳи васаллам Макка майдонидаги маълум ва машҳур жойда, дарахтлари кеслмайдиган, ўсимликлари юлинмайдиган шаҳарда туғилдилар.

وَاخْتُلِفَ فِي عَامِ وِلاَدَتِهِ وَ فِي شَهْرِهَا وَفِي يَوْمِهَا عَلَي أَقْوَالٍ لِلْعُلَماَءِ مَرْوِيَّة وَالرَّاجِحُ أَنّهَا قُبَيْلَ فَجْرِ يَوْمِ اْلإِثْنَينِ ثاَنِيَ عَشْرِ شَهْرِ رَبِيْعِ اْلأَوَّل مِنْ عَامِ الْفِيْلِ الَّذِي                                       صَدَّهُ اللهُ تَعَالَي عَنِ الْحَرَمِ وَحَمَاه

Уламолардан ривоят қилинган сўзларга кўра, у зот алайҳиссалом туғилган йил, ой ва кун ҳақида ихтилоф қилинган. Рожиҳ гап шуки, фил йилининг рабиъулаввал ойининг ўн иккинчи куни тонг олдида туғилганлар. Ўшанда Аллоҳ таоло филнинг Ҳарамга келишини тўсиб, уни ҳимоя қилган эди.

عَطِّرِ اللَّهُمَّ قَبَرَهُ الْكَرِيْمَ بِعَرْفٍ شَذِيٍّ مِنْ صَلاَةٍ وَتَسْلِيمٍ اَللَّهُمَّ صَلِّ وَسَلِّمْ وَ بَارِكْ عَلَيْهِ 

Аллоҳим! У зотнинг шарафли қабрларини саловату саломнинг муаттар ҳидлари билан хушбўй қилгин. Аллоҳим! У зотга саловату салом ва баракотингни ёғдиргин!

ЕТТИНЧИ АТР
РАЗОЪАТ ДАВРИ

وَاَرْضَعَتْهُ أُمُّهُ أَيَّاماً ثُمَّ أَرْضَعَتْهُ ثُويبةُ اْلأَسْلَمِيَّة التِّي أعْتَقَهَا اَبُو لَهَبٍ حِينَ وَافَتْهُ عِنْدَ مِيلاَدِهِ عَلَيْهِ الصَّلاَةُ وَالسَّلاَمُ بِبُشْرَاه

У зот соллаллоҳу алайҳи васалламни бир неча кун оналари эмизди. Кейин Сувайба Асламия эмизди. Уни Абу Лаҳаб Муҳаммад зот соллаллоҳу алайҳи васаллам таваллуд топган чоғда у зотнинг суюнчи хабарларини олиб келганида озод қилиб юборган эди. 

فَأَرْضَعَتْهُ مَعَ ابْنِهَا مَسرُوحٍ وَأَبِي سَلَمَةَ وَهِيَ بِهِ حَفِيَّة وَأَرْضَعَتْ قَبْلَهُ حَمْزَةَ الَّذِي حُمِدَ فِي نُصْرَةِ الدِّينِ سُرَاه

Сувайба у зотни катта эътибор ва мамнуният билан, ўзининг ўғиллари Масруҳ ва Абу Салмаларга қўшиб эмизди. У олдинроқ дин нусратидаги ишлари мақталган Ҳамзани ҳам эмизган эди.

وَ صَلَّي اللهُ عَلَيْهِ وَسَلّمَ يَبْعَثُ إِلَيْهَا مِنَ المَدِينَةِ بِصِلَةٍ وَكِسْوَةٍ هِيَ بِهَا حَرِيَّة إِلَي أَنْ اَوْرَدَ هَيِّكَلَهَا رَائِدُ الْمَنُونِ الضَّرِيحِ وَ وَارَاه

У зотга салавоту саломлар бўлсинким, кейинроқ Сувайбага Мадинадан турли совғалар ва кийим-кечаклар юбориб турадиган бўлдилар. У ҳақиқатан ҳам шунга лойиқ эди. Бу ҳол ўлим элчиси унинг тансанини қабрга киргизиб, яширгунча давом этди. 

قِيلَ عَلَي دِينِ قَوْمِهَا الْفِئَةِ الْجَاهِلِيَّة وَ قِيلَ أَسْلَمَت أَثْبَتَ الخِْلاَفَ ابْنُ مَنْدَه وَحَكَاه

Айтишларича, Сувайба жоҳилият жамоаси бўлган ўз қавмининг динида ўтган. Яна унинг мусулмон бўлгани ҳам айтилади. Ибн Мандаҳ бунда хилоф борилигини исбот этиб, айтиб ўтган.

ثُمَّ أَرْضَعَتْهُ الْفَتَاةُ حَلِيمَةُ السَّعْدِيَّة وَكَانَ قَدْ رَدَّ كُلٌّ مِنَ القَوْمِ ثَدْيَهَا لِفَقْرِهَا وَاَبَاه

Кейин у зот соллаллоҳу алайҳи васалламни навқирон аёл Ҳалима Саъдия эмизди. Ҳамма унинг фақирлиги сабабли эмизишини рад этиб, кўнмаган эди.

فَأَخْصَبَ عَيْشُهَا بَعْدَ الْمَحلِ قَبْلَ الْعَشِيَّة وَ دَرَّ ثَدْيَاهَا بِدُرِّ دَرٍّ أَلْبَنَهُ الْيَمِينُ مِنهُمَا وَ أَلْبَنَ اْلآخَرُ اَخَاه

Ўшанда кеч кирмасданоқ унинг турмуши ҳосилсизлик кетидан унумдор бўлиб кетди. Унинг икки кўкраги дурдек сутга тўлиб тошди. Ўнг кўкраги Муҳаммад соллаллоҳу алайҳи васалламни, чапи у зотнинг акасини сут билан таъминлар эди.

وَأَصْبَحَتْ بَعدَ الْهُزَالِ وَالْفَقْرِ غَنِيَّة وَسَمِنَتِ الشَّارِفُ لَدَيْهَا وَالشِّيَاه

У ориқлик ва камбағаллик кетидан бой бўлиб кетди. Унинг қўлидаги қари урғочи туялар ва қўй-қўзилар семириб кетди.

وَانْجَابَ عَنْ جَانِبِهَا كُلُّ مُلِمَّةٍ وَرَنِيَّة وَطَرَّزَ السَّعْدُ بُرْدَ عَيْشِهَا الْهَنِيِّ وَ وَشَاه

Барча ранжу аламлар унинг ёнидан узоқлашди, ундан ариди. Бахт-саодат унинг гўзал турмуш либосига гул солиб, безади.

عَطِّرِ اللَّهُمَّ قَبَرَهُ الْكَرِيْمَ بِعَرْفٍ شَذِيٍّ مِنْ صَلاَةٍ وَتَسْلِيمٍ اَللَّهُمَّ صَلِّ وَسَلِّمْ وَ بَارِكْ عَلَيْهِ 

Аллоҳим! У зотнинг шарафли қабрларини саловату саломнинг муаттар ҳидлари билан хушбўй қилгин. Аллоҳим! У зотга саловату салом ва баракотингни ёғдиргин!

САККИЗИНЧИ АТР
ГЎДАКЛИК ДАВРИ

وَكَانَ يَشِبُّ فِي الْيَوْمِ شَبَابَ الصَّبِيِّ فِي الشَّهْرِ بِعِنَايَةٍ رَبَّانِيَّة فَقَامَ عَلي قَدَمَيْهِ فِي ثَلاَثٍ وَمَشَي فِي خَمْسٍ وَ قَوِيَتْ فِي تِسْعٍ مِنَ الشُّهُورِ بِفَصِيحِ النُّطْقِ قُوَاه

У зот соллаллоҳу алайҳи васаллам раббоний иноят ёрдами билан бир кунда боланинг бир ойлик улғайишичалик улғаяр эдилар. Уч ойда той туриб, беш ойда юра бошладилар, тўққиз ойда фасиҳ, равон гапира оладиган бўлдилар.

وَشَقَّ الْمَلَكَانِ صَدْرَهُ الشَّرِيفَ لَدَيْهَا وَأَخْرَجَا مِنْهُ عَلَقَةً دَمَوِيَّة وَ أَزَالاَ مِنْهُ حَظَّ الشَّيْطَانِ وَ بِالثَّلْجِ غَسَلاَه

Ҳалиманинг олдида эканларида икки фаришта у зот алайҳиссаломнинг муборак кўкисларини ёриб, ундан уюган қон лахтасини чиқариб ташлашди ва ундан шайтоннинг улушини кетказиб, уни қор билан ювишди.                                                          

وَ مَلأَهُ حِكْمَةً وَمَعَانِيَ إِيْمَانِيَّة  ثُمَّ خَاطَاهُ وَ بِخَاتَمِ النُّبُوَّةِ خَتَمَاهُ

Уни ҳикматга ҳамда иймон маъноларига тўлдиришди ва уни тикиб, нубувват муҳри билан муҳрлаб қўйишди.

وَ وَزَنَاهُ فَرَجَحَ بأَلْفٍ مِن أُمَّتِهِ أُمَّةِ الْخَيْرِيَّة وَنَشَأَ صَلَّي اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ عَليَ أَكْمَلِ اْلأَوْصَافِ مِنَ حَالِ صِبَاه

Улар у зот  соллаллоҳу алайҳи васалламнинг маконатларини ўлчашган эди, умматларининг – энг яхши умматнинг мингтасидан оғир келди. У зот соллаллоҳу алайҳи васаллам болалик пайтлариданоқ энг мукаммал сифатлар билан униб-ўсдилар.

ثُمَّ رَدَّتْهُ إِلَي أُمِّهِ وَ هِيَ بِهِ غَيرُسَخِيَّة حَذَراً مِنَ أَنْ يُصَابَ بِمُصَابٍ حَادِثٍ تَخْشَاه

Кейин Ҳалима у зотга ўзи қўрқиб турган бирор кўнгилсиз ҳодиса етишидан хавфсираб, қизғанган ҳолда, у зотни оналарига қайтариб берди.

وَوَفِدَتْ عَلَيْهِ حَلِيْمَةُ فِي أَيَّامِ حَدِيجَةَ السَّيِّدَةِ الرَّضِيَّة فَحَبَاهَا مِنْ حِبَائِهِ الْوَافِرِ بِحَيَاه

Хушрўй Саййида Хадижа ҳаётлик кунларида Ҳалима Пайғамбар соллоллоҳу алайҳи васалламнинг олдиларига келди. Шунда у зот унга жуда кўп, ёмғирдек мўл совғалар ҳадя қилдилар.

وَ قَدِمَتْ عَلَيْهِ يَوْمَ حُنَيْنٍ فَقَامَ إلَيْهَا وَ أَخَذَتْهُ اْلأَرْيَحِيَّة وَبَسَطَ لَهَا مِنْ رِدَائِهِ الشَّرِيفِ بِسَاطَ بِرِّهِ وَ نَدَاه

Ҳалима у зотнинг ҳузурларига Ҳунайн куни ҳам келди. Шунда у зот унга туриб пешвоз чиқдилар, у зотни саховатпешаликлари тутиб, муборак ридоларини  яхшилик ва саховат гилами ўлароқ тўшадилар.

وَالصَّحِيحُ أَنَّهَا أَسْلَمَتْ مَعَ زَوْجِهَا وَالْبَنِينَ وَالذُّرِّيَّة وَقَد عَدَّهُمَا فيِ الصَّحَابَةِ جَمْعٌ مِنْ ثِقَاتِ الرُّوَاه

Энг саҳиҳ гапга кўра, Ҳалима эри, болалари ва зурриётлари билан бирга мусулмон бўлган. Ишончли ровийларидан бир қанчалари уларни саҳобалардан ҳисоблашаган.

Ҳалима онамизнинг эрининг исми Ҳорис ибн Абдулуззо бўлиб, куняси Абу Кабша эди.

عَطِّرِ اللَّهُمَّ قَبَرَهُ الْكَرِيْمَ بِعَرْفٍ شَذِيٍّ مِنْ صَلاَةٍ وَتَسْلِيمٍ اَللَّهُمَّ صَلِّ وَسَلِّمْ وَ بَارِكْ عَلَيْهِ 

Аллоҳим! У зотнинг шарафли қабрларини саловату саломнинг муаттар ҳидлари билан хушбўй қилгин. Аллоҳим! У зотга саловату салом ва баракотингни ёғдиргин!

ТЎҚҚИЗИНЧИ АТР
БОЛАЛИК ВА ЎСМИРЛИК ДАВРИ

وَلَمَّا بَلَغَ صَلَّي اللهُ عَلَيْهِ وَسَلّمَ أَرْبَعَ سِنِيْنَ خَرَجَتْ بِهِ أُمُّهُ إِلَي الْمَدِينَةِ النَّبَوِيَّة ثُمَّ عَادَتْ فَوَافَتْهَا بِاْلأَبْوَاءِ أَوْ بِشِعْبِ الْجَحُونِ الْوَفَاه

У зот соллаллоҳу алайҳи васаллам тўрт ёшга етганларида оналари у кишини олиб, Мадинаи Набавия томон йўлга чиқдилар. Кейин қайтаётиб, Абвода ёки Жаҳун довонидаликларида у кишига ўлим етди.

وَحَمَلَتْهُ حَاضِنَتُهُ أُمُّ أيْمَنَ الْحَبَشِيَّةِ الَّتِي زَوَّجَهَا عَلَيْهِ الصَّلاَةُ وَالسَّلاَمُ بَعْدُ مِنْ زَيْدِ ابْنِ حَارِثَةَ مَوْلاَه 

У зотни энагалари Умму Айман Ҳабашия* олиб келди. Уни у зот соллаллоҳу алайҳи васаллам кейинчалик мавлолари Зайд ибн Ҳорисага турмушга бергандилар.

*Умму Айманнинг асли исми Барака бинт Саълаба бўлиб, ҳабашистонлик чўрилардан эди.

وَ اَدْخَلَتْهُ عَلَي عَبْدِالْمُطَّلِبِ فَضَمَّهُ إِليْهِ وَ رَقَّ لَهُ وَأَعْلَي رُقِيَّة وَقَالَ إنَّ لإِِبْنِي هَذَا لَشَأْناً عَظِيماً فَبَخٍ بَخٍ لِمَنْ وَقَّرَهُ وَ وَالاَه

Умму Айман у зотни Абдулмутталлибнинг олдига олиб кирганида, Абдулмутталлиб у зотни бағрига босди, у зотга қаттиқ ичи оғриб, раҳми келди ҳамда у зотни юпатиб, чалғитишга ҳаракат қилди ва: «Бу боламнинг шаъни буюкдир. Уни ҳурматини жойига қўйиб, дўст тутган киши барака топсин! Аллоҳ хайрини берсин!» деди.

وَلَم تَشْكُ فِي صِبَاهُ جُوعًا وَلاَ عَطَشاً قَطُّ نَفْسُهُ اْلأَبِيَّة وَ كَثِيرًا مَا غَدَا                     فَاغْتَذَي مَآءَ زَمْزَمَ َفَكَفَاه

У зотнинг тўқ нафслари болаликлариданоқ на очлик ва на ташналикдан ҳаргиз шикоят қилмади. Кўпинча эрталабда бориб, замзам ичардилар ва шу билан кифояланар эдилар. 

وَلَمَّا أُنِيخَتْ بِفِنَاءِ جَدِّهِ عَبدِ الْمُطَّلِبِ مَطَايَا الْمَنِيَّة كَفَلَهُ عَمُّهُ اَبُوطَالِبٍ شَقِيقُ اَبِيهِ عَبْدِاللهِ

Боблари Абдулмутталибнинг ҳовлисида ўлим уловлари чўктирилгач, у зотни оталарининг туғишган акаси, амакилари Абу Толиб ўз кафиллигига олди. 

فَقَامَ بِكَفَالَتِهِ بِعَزْمٍ قَوِيٍّ وَ هِمَّةٍ وَ حَمِيَّة وَ قَدَّمَهُ عَلَي النَّفْسِ وَالْبَنِينَ وَ رَبَّاه

У бу кафилликни кучли матонат билан, ҳиммату ҳимоя билан бажарди ва у зотни ўзидан ҳам, болаларидан ҳам устун қўйиб, тарбия қилди.

وَلَمَّا بَلَغَ اثْنَتَي عَشَرَةَ سَنَةً رَحَلَ بِهِ عَمُّهُ أَبُوطَالِبٍ إِلَي الْبِلاَدِ الشَّامِيَّة وَ عَرَفَهُ الرَّاهِبُ بَحِيرَا بِمَا حَازَهُ مِنْ وَصْفِ النُّبُوَّةِ وَحَوَاه

Ўн икки ёшга етганларида у зотни аммакилари Абу Толиб Шом юртларига сафарга олиб чиқди. Роҳиб Баҳиро ўзи билган, ўрганиб чиққан нубувват сифатлари асосида у зотни таниб қолди.

وَقَالَ إِنِّي أَرَاهُ سَيِّدَ الْعَالَمِينَ وَ رَسُولَ اللهِ وَ نَبِيَّه قَدْ سَجَدَ لَهُ الشَّجَرُ وَالْحَجَرُ وَ لاَ يَسْجُدَانِ إِلاَّ لِنَبِيٍّ أَوَّاه

У деди: «Мен уни оламларнинг саййиди, Аллоҳнинг расули ва набийи эканини кўрмоқдаман. Чунки унга дарахтлару тошлар сажда қилмоқда, улар фақат набийгагина сажда қиладилар.

وَ إِنَّا نَجِدُ نَعْتَهُ فيِ الْكُتُبِ الْقَدِيمَةِ السَّمَاوِيَّة وَ بَينَ كَتِفَيْهِ خَاتَمُ النُّبُوَّةِ قَدْ عَمَّهُ النُّورُ وَ عَلاَه

Биз унинг мақтовини қадимий самовий китобларда кўрганмиз. Унинг икки кураги ўртасида нубувват мўҳри бўлиб, уни нур қоплаб, ўраб олгандир».

وَ أَمَرَ عَمَّهُ بِرَدِّهِ إِلَي مَكَّةَ تَخَوُّفاً عَلَيْهِ مِنْ أهْلِ دِينِ الْيَهُودِيَّة فَرَجَعَ بِهِ وَ لَمْ يُجَاوِزْ مِنَ الشَّامِ الْمُقَدَّسِ بُصْرَاه

Кейин у яҳудий динидаги кишилардан хавфсираб, амакиларига у зотни ортга қайтаришни буюрди. Амакилари муқаддас Шомдан нарига ўтмай, у зотни олиб Бусрога қайтди.

عَطِّرِ اللَّهُمَّ قَبَرَهُ الْكَرِيْمَ بِعَرْفٍ شَذِيٍّ مِنْ صَلاَةٍ وَتَسْلِيمٍ اَللَّهُمَّ صَلِّ وَسَلِّمْ وَ بَارِكْ عَلَيْهِ 

Аллоҳим! У зотнинг шарафли қабрларини саловату саломнинг муаттар ҳидлари билан хушбўй қилгин. Аллоҳим! У зотга саловату салом ва баракотингни ёғдиргин!

ЎНИНЧИ АТР
БУСРОГА САФАР ВА ТЎЙ

وَلَمَّا بَلَغَ خَمْساً وَعِشْرِينَ سَنَةً سَافَرَ إِلَي بُصْرَي فِي تِجَارَةٍ لِخَدِيجَةَ الْفَتِيَّة وَمَعَهُ غُلاَمُهَا مَيْسَرَةُ يَخْدِمُهُ وَ يَقُومُ بِمَا عَنَاه

У зот соллаллоҳу алайҳи васаллам йигирма беш ёшга етганларида, навқирон ёшдаги аёл Хадижанинг тижорат карвони билан Бусрога сафар қилдилар. У зот билан Хадижанинг ғуломи Майсара ҳам бор эди. Майсара у зотга хизмат қилар ва у зот кўзлаган ишларни бажарар эди.

وَ نَزَلَ تَحْتَ شَجَرَةٍ لَدَي صَوْمَعَةِ نَسْطُورَا رَاهِبِ النَّصْرَانِيَّة فَعَرَفَهُ إِذْ مَالَ إِلَيْهِ ظِلُّهَا الْوَارِفُ وَ آوَاه

У зот соллаллоҳу алайҳи васаллам насроний роҳиб Настуронинг кулбаси ёнидаги бир дарахт тагига келиб тушдилар. Настуро дарахтнинг кенг соясининг у зот томон бурилиб, пана қилиб турагнидан у зотни таниб қолди.

وَ قَالَ مَا نَزَلَ تَحْتَ هَذِهِ الشَّجَرَةِ قَطُّ إِلاَّ نَبِيٌّ   ذُوصِفَاتٍ نَقِيَّة وَ رَسُولٌ قَدْ خَصَّهُ اللهُ بِالْفَضَائِلِ وَحَبَاه

У: «Бу дарахтнинг тагига покиза сифатли набийгина, Аллоҳ олий фазилатлар билан хослаган, сийлаган расулгина тушади», деди.

ثُمَّ قَالَ لِمَيْسَرَةَ أَفِي عَيْنَيْهِ حُمْرَةٌ اسْتِظْهَاراً لِلْعَلاَمَةِ الْخَفِيَّة فَأَجَابَهُ بِنَعَمْ فَحَقَّ لَدَيْهِ مَا ظَنَّهُ وَتَوَخَّاه

Кейин махфий аломатларни билиш мақсадида Майсарага: «Унинг кўзида қизиллик борми?» деди. Шунда у: «Ҳа», деб жавоб берди. Шундай қилиб, унинг гумон қилиб турган, кўзлаб турган нарсаси тўғри бўлиб чиқди.

ثُمَّ قَالَ لِمَيْسَرَةَ لاَ تُفَارِقْهُ وَكُنْ مَعَهُ بِصِدْقِ عَزْمٍ وَ حُسْنِ طَوِيَّة فَإِنَّهُ مِمَّنْ أَكْرَمَهُ اللهُ تَعَالَي بِالنُّبُوَّةِ وَاجْتَبَاه

Сўнгра у Майсарага: «Ундан ажрамагин, у билан чин азму қарор ва яхши ният билан бирга бўл. Чунки у Аллоҳ таоло нубувват билан мукаррам қилган ва танлаб олган кишидир», деди.

ثُمَّ عَادَ إِلَي مَكَّةَ فَرَأَتْهُ حَدِيجَةُ مُقْبِلاً وَهِيَ بَيْنَ نِسْوَةٍ فِي عُلِّيَّة وَمَلَكَانِ عَلَي رَأْسِهِ الشَّرِيفِ مِنْ ضِحِّ الشَّمْسِ قَدْ اَظَلاَّه

Кейин у зот соллаллоҳу алайҳи васаллам Маккага қайтдилар. Хадижа болохонада бир гуруҳ аёллар ичида туриб у зотни кутиб турар экан, муборак бошлари устида иккита фариштанинг қуёшнинг нуридан тўсиб, соя солиб турганини кўрди.

وَأَخْبَرَهَا مَيْسَرَةُ بِاَنَّهُ رَآي ذَالِكَ فِي السَّفَرِ كُلِّهِ وَبِمَا قَالَهُ الرَّاهِبُ وَأَوْدَعَهُ لَدَيْهِ مِنَ الْوَصِيَّةِ وَضَاعَفَ اللهُ فِي تِلْكَ التِّجَارَةِ رِبْحَهَا وَنَمَّاه

Майсара унга ўша нарсани тамомий сафар асносида кўрганини ҳамда унга роҳиб айтган ва унга тайинлаган тавсияни айтиб берди. Аллоҳ ушбу тижоратда фойдани, даромадни икки барабар кўп қилиб берди.

فَبَانَ لِحَدِيجَةَ بِمَا رَأَتْ وَسَمِعَتْ أَنَّهُ رَسُولُ اللهِ إِلَي الْبَرِيَّة فَخَطَبَتْهُ إِلَي نَفْسِهَا لِتَشُمَّ مِنَ اْلإِيْمَانِ بِهِ طِيبَ رَيَّاه

Хадижа розияллоҳу анҳога кўрган, эшитганларидан у зотнинг Аллоҳнинг бутун махлуқотларга юборган Расули эканлари равшан бўлди ва у зотга иймон келтириш билан унинг ёқимли ҳидининг хушбўйлигини ҳидлаш учун у зотга ўзи учун совчи бўлди. 

فَأَخْبَرَ أَعْمَامَهُ بِمَا دَعَتْهُ إِلَيْهِ هَذِهِ الْبَرَّةِ التَّقِيَّة فَرَغِبُوا فِيهَا لِفَضْلٍ وَ دِينٍ وَجَمالٍ وَمَالٍ وَحَسَبٍ كُلٌّ مِنَ الْقَوْمِ يَهْوَاه

У зот ушбу олийжаноб, парҳезкор аёлнинг таклифини амакиларига айтдилар. Улар Хадижанинг фазли, дин-диёнати, жамоли, моли ва насаби эътиборидан унга рағбат билдиришди. Ҳамма у зот соллаллоҳу алайҳи васалламни ҳавас ҳам қилди.

وَخَطَبَ أبُوطَالِبٍ وَأَثْنَي عَلَيْهِ صَلَّي اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ بَعْدَ أَنْ حَمِدَ اللهَ بِمَحَامِدَ سَنِيَّة وَقَالَ وَهُوَ وَاللهِِِِ بَعدُ لَهُ نَبَأٌ عَظِيمٌ يُحْمَدُ فِيهِ سُرَاه

Абу Толиб никоҳ хутбасини ўқиди ҳамда Аллоҳга юксак мақтовлар билан ҳамд айтгач, у зот соллаллоҳу алайҳи васалламни мақтади ва: «Аллоҳга қасамки, бунинг ишлари мақталадиган бир буюк келажаги бордир», деди.

فَزَوَّجَهَا مِنْهُ عَلَيْهِ الصَّلاَةُ وَالسَّلاَمُ أَبُوهَا وَ قِيلَ عَمُّهَا وَ قِيلَ أَخُوهَا لِسَابِقِ سَعَادَتِهَا اْْلأَزَلِيَّة وَأَوْلَدَهَا كُلَّ أَوْلاَدِهِ إِلاَّ الَّذِي بِاسْمِ الْخَلِيلِ سَمَّاه

Хадижани бахти кулиб боққани сабабидан отаси, бир қавлда амакси, яна бир қавлга кўра, акаси у зот соллаллоҳу алайҳи васалламга турмушга берган. У зот соллаллоҳу алайҳи васаллам Халилнинг номини қўйган ўғилларидан бошқа барча фарзандларини Хадижадан кўрган эдилар.

عَطِّرِ اللَّهُمَّ قَبَرَهُ الْكَرِيْمَ بِعَرْفٍ شَذِيٍّ مِنْ صَلاَةٍ وَتَسْلِيمٍ اَللَّهُمَّ صَلِّ وَسَلِّمْ وَ بَارِكْ عَلَيْهِ 

Аллоҳим! У зотнинг шарафли қабрларини саловату саломнинг муаттар ҳидлари билан хушбўй қилгин. Аллоҳим! У зотга саловату салом ва баракотингни ёғдиргин!

ЎН БИРИНЧИ АТР
КАЪБАНИНГ ТАЪМИРИ

وَلَمَّا بَلَغَ صَلَّي اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ خَمْساً وَ ثَلاَثَينَ سَنَةً بَنَتْ قُرَيشُ الْكَعبَةَ لإِنْصِدَاعِهَا بِاالسُّيُولِ اْلأَبْطَحِيَّة وَتَنَازَعُوا في رَفْعِ الْحَجَرِاْلأَسْوَدِ فَكُلٌّ أَرَادَ رَفْعَهُ وَ رَجَاه

У зот соллаллоҳу алайҳи васаллам ўттиз беш ёшга кирганларида Қурайш Каъбани қайта қуришга киришди. Чунки у Абтаҳнинг сели туфали ёрилиб кетган эди. Ҳажарул-Асвадни қўйиш устида низолашиб қолишди. Улардан ҳар бири уни қўйишни истар ва шуни умид қилар эди.

وَعَظُمَ الْقِيلُ وَالْقَالُ وَتَخَالَفُوا عَلَي الْقِتَالِ وَقَوِيَتِ العُصْبِيَّة ثُمَّ تَدَاعَوْا إِليَ اْلإِنْصَافِ وَفَوَّضُوا اْلأَمْرَ إِلَي ذِي رَأْيٍ صَائِبٍ وَأَنَاه

Гап-сўз кўпайиб, урушишга қасам ичишди, ирқчилик авжига чиқди. Кейин бир-бирларини инсофга чақириб, ишни тўғри фикрлай оладиган ва ўйлаб иш кўрадиган кишига топширадиган бўлишди.

فَحَكَمَ بِتَحْكِيمِ أَوَّلِ دَاخِلٍ  مِن بَابِ السَّدَنَةِ الشَّيْبِيَّة فَكَانَ النَّبِيُّ صَلَّي اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ أَوَّلِ دَاخِلٍ فَقَالُوا هَذَا اْلأَمِينُ وَكُلُّنَا نََقْبَلُهُ وَنَرْضَاه

Улар Бану Шайбалик Ҳарам хизматчилари* эшигидан биринчи бўлиб кирган кишини ҳакам қилишга ҳукм қилишди. Ундан биринчи кириб келган киши Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам бўлдилар. Шунда улар: «Бу Амин-ку! Ҳаммамиз уни қабул қиламиз ва унга рози бўламиз», дейишди.

وَأَخْبَرُوهُ بِأَنَّهُم رَضُوْهُ اَنْ يَكُونَ صَاحِبَ الْحُكْمِ فِي هَذَا الْمُلِمِّ وَوَلِيَّة فَوَضَعَ الْحَجَرَ فِي ثَوْبٍ ثُمَّ أَمَرَ اَنْ تَرْفَعَهُ الْقَبَائِلُ جَمِيعاً إِلَي مُرْتَقَاه

Улар у зотга ушбу ташвишли ишда ҳукмрон ва раҳбар бўлишларига рози эканларини айтишди. Шунда у зот Ҳажарул-Асвадни бир кийимга қўйиб, уни қабилалар барчаси биргаликда у кўтариб олинадиган ергача кўтариб боришларини буюрдилар.

فَرَفَعُوهُ إِلَي مَقَرِّهِ مِنْ رُكْنِ هَاتِيكَ الْبَنِيَّة وَوَضَعَهُ صَلَّي اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ بِيَدِهِ الشَّرِيفَةِ فِي مَوْضِعِهِ اْلآنَ وَبَنَاه

Улар уни ўшал Каъбанинг бурчагидаги жойга олиб бориб қўйишди. Шунда у зот уни муборак қўллари билан ҳозирги ўрнига қўйиб, ўрнатдилар.

عَطِّرِ اللَّهُمَّ قَبَرَهُ الْكَرِيْمَ بِعَرْفٍ شَذِيٍّ مِنْ صَلاَةٍ وَتَسْلِيمٍ اَللَّهُمَّ صَلِّ وَسَلِّمْ وَ بَارِكْ عَلَيْهِ 

Аллоҳим! У зотнинг шарафли қабрларини саловату саломнинг муаттар ҳидлари билан хушбўй қилгин. Аллоҳим! У зотга саловату салом ва баракотингни ёғдиргин!

ЎН ИККИНЧИ АТР
НУБУВВАТ ВА РИСОЛАТ

وَلَمَّا كَمَلَ لَهُ صَلَّي اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ أَرْبَعُونَ سَنَةً عَلَي أَوْفَقِ اْلأَقْوَالِ لِذَوِي الْعَالِمِيَّة بَعَثَهُ اللهُ تَعَالَي لِلْعَالَمِينَ بَشِيْراً وَوَنَذِيرًا فَعَمَّهُمْ بِرُحْمَاه

Илмли кишиларнинг энг муносиб сўзларига қараганда, у зот соллаллоҳу алайҳи васаллам қирқ ёшга тўлганларида, Аллоҳ таоло у зотни бутун оламларга хушхабар берувчи ва огоҳлантирувчи қилиб юбориб, у зотнинг раҳматини ҳаммалари учун умумий қилди.

وَبُدِئَ إِليَ تَمَامِ سِتَّةِ أَشْهُرٍ بِالرُّؤْيَا الصَّادِقَةِ الْجَلِيَّة فَكَانَ لاَيَرَي رُؤْياً إِلاَّ جَاءَتْ مِثْلَ فَلَقِ صُبْحٍ ضَآءَتْ سَنَاه

Аввалига олти ой тўлалигича чин, равшан туш бўлди. У зот бирор туш кўрсалар, жилвалари ярқироқ тонг ёруғидек аниқ ўнгидан келмай қолмас эди. 

وَإِنَّمَا ابْتُدِئَ بِالرُّؤْيَا تَمْرِيْنًا لِلْقُوَي الْبَشَرِيَّة لِئَلاَّ يَفْجَأَهُ الْمَلَكُ بِصَرِيْحِ النُّبُوَّةِ فَلاَ تَقْوَاهُ قُوَاه

Туш билан бошланиши у зотга фаришта тўсатдан очиқчасига нубувватни олиб келиб, у зот унга қувватлари етмай қолмасин дея, башарий қувватни машқ қилидириш учунгина бўлган эди.

وَحُبِّبَ إِلَيْهِ الْخَلاَءُ فَكَانَ يَتَعَبَّدُ بِحِرَاءَ الَّيَالِيَ الْعَدَدِيَّة إِلَي أَنْ اَتَاهُ فِيْهِ صَرِيْحُ الْحَقِّ وَوَافَاه

 Кейин у зотга холи қолиш маҳбуб кўрсатилди. У зот Ҳирода* бир неча кеча ибодат қилар эдилар. Бу у зотга ўша ерда равшан ҳақ келиб, амалга ошгунича бўлди.

Ҳиро ғори – Масжидул-Ҳаромдан тақрибан 4 км узоқликда «Нур тоғи» ёки «Ислом тоғи» деб номланган тоғда жойлашган, тахминан 634 метр баландликдаги ғор. Унинг кенглиги узунасига 1,6 метр, энига 1 метрча келади.  Ғор ичида бир вақтнинг ўзида энг кўпи беш киши ўтириши мумкин. Ғорга кирган киши Каъбага юзланиб қолади. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам ваҳий келишидан олдинги уч йилда ҳар Рамазон ойида шу ғорда ибодат қилар эдилар.

وَذَلِكَ فِيْ يَوْمِ اْلإِثْنَيْنِ لِسَبْعِ عَشَرَةَ خَلَتْ مِنْ شَهْرِ اللَّيْلَةِ الْقَدْرِيَّة وَثُمَّ أَقْوَالٌ لِسَبْعٍ أَوْ لأََرْبَعٍ وَعِشْرِيْنَ مِنْهُ أَوْ لِثَمَانٍ خَلَتْ مِنْ شَهْرِ مَوْلِدِهِ الَّذِي بَدَا فِيْهِ بَدْرُ مُحَيَّاه

Бу Қадр кечаси ойининг ўн етти куни ўтганда, душанба кунида бўлган эди. Шу билан бирга, йигирма еттинчи ёки йигирма тўртинчисида ёхуд у зотнинг чеҳраларининг тўлин ойи намоён бўлган таваллуд ойларининг саккиз куни ўтганда бўлган, деган гаплар ҳам бор. 

فَقَالَ لَهُ اقْرَأْ فَقَالَ مَا أَنَا بِقَارِئٍ فَغَطَّهُ غَطَّةً قَوِيَّة حَتَّـي بَلَـغَ مِنْهُ الْجُهْدُ وَ َغَطَّاه

Фаришта у зотга: «Ўқи!» деди. У зот: «Мен ўқишни билмайман», дедилар. Шунда фаришта у  зотни қаттиқ қисди, ҳатто қийнаб, хириллатиб қўйди.

ثُمَّ قَالَ لَهُ اقْرَأْ فَقَالَ مَا أَنَا بِقَارِئٍ فَغَطَّهُ ثَانِيَـةً ثُمَّ قَالَ لَهُ اقْرَأْ فَقَالَ مَا أَنَا بِقَارِئٍ فَغَطَّهُ ثَالِثَةً لِيَتَوَجَّهَ إِلَي مَا سَيُلْقَي إِلَيْهِ بِجَمْعِيَّة وَيُقَابِلَهُ بِجِدٍّ وَاجْتِهَادٍ وَيَتَلَقَّاه

Кейин яна фаришта у зотга: «Ўқи!» деди. У зот: «Мен ўқишни билмайман»,  дедилар. Шунда фаришта у зотни иккинчи бор қисди. Сўнгра у зотга: «Ўқи!» деди. У зот: «Мен ўқишни билмайман», дедилар. Фаришта у зотни учинчи бор қисди. Бу у зот тез фурсатда ўзларига келадиган нарсани бутун борлиқлари билан, жидду жаҳд билан кутиб олиб, қабул қилиб, ўзлаштиришлари учун эди.

ثُمَّ فَتَرَ الْوَحْيُ ثَلاَثَ سِنِيْنَ أَوْ ثَلاثِيْنَ شَهْرًا لِيَشْتَاقَ إِلَي انْتِشَاقِ هَاتِيْكَ النَّفَحَاتِ الشَّذِيَّة ثُمَّ أُنْزِلَتْ عَلَيْهِ       فَجَاءَهُ جِبْرِيْلُ بِهَاوَ نَادَاه

Сўнгра ўша муаттар, нозик исларни туюшга иштиёқманд бўлишлари учун уч йил ёки ўттиз ой ваҳий узилиб қолди. Кейин у зотга «Йа аййуҳал-муддассир» нозил қилинди, Жаброил уни олиб келиб, у зотга нидо қилди.

فَكَانَ فِي تَقَدُّمِ    ...    شَاهِدٌ عَلَي أَنَّ لَهَا السَّابِقِيَّة وَالتَّقَدُّمُ عَلَي رِسَالَتِهِ بِالنِّذَارَةِ وَالْبِشَارَةِ لِمَنْ دَعَاه

«Иқроъ бисми Роббика»нинг олдин тушурилишида у зотнинг нубувватларининг ўзлари даъват қиладиган кишиларини огоҳлантириш ва хушхабар бериш билан расул бўлишларидан илгари, олдин бўлганига далил бор. 

عَطِّرِ اللَّهُمَّ قَبَرَهُ الْكَرِيْمَ بِعَرْفٍ شَذِيٍّ مِنْ صَلاَةٍ وَتَسْلِيمٍ اَللَّهُمَّ صَلِّ وَسَلِّمْ وَ بَارِكْ عَلَيْهِ 

Аллоҳим! У зотнинг шарафли қабрларини саловату саломнинг муаттар ҳидлари билан хушбўй қилгин. Аллоҳим! У зотга саловату салом ва баракотингни ёғдиргин!

ЎН УЧИНЧИ АТР
ИЛК ИСЛОМ ДАВРИ

وَأَوَّلُ مَنْ آمَنَ بِهِ مِنَ الرِّجَالِ أبُو بَكْرٍصَاحِبُ الْغَارِ وَالصِّدِّيْقِيَّة وَمِنَ الصِّبْيَانِ عَلِيٌّ  وَمِنَ النِّسَاءِ خَدِيْجَةُ الَّتِي ثَبَتَ اللهُ بِهَا قَلْبَهُ وَوَقَاه

У зот соллаллоҳу алайҳи васалламга эркаклардан биринчи иймон келтирган киши ғор ва садоқат соҳиби Абу Бакрдир. Болалардан Алий, аёллардан эса Хадижадир. Аллоҳ у билан Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг қалбларини собит қилган ва у зотни сақлаган эди.

وَمِنَ الْمَوَالِي زَيْدُ ابْنُ حَارِثَةَ وَ مِنَ اْلأَرِقَّاءِ بِلاَلٌ الَّذِي عَذَّبَهُ فِي اللهِ أُمَيَّة  وَأَوْلاَهُ مَوْلاَهُ اَبُوبَكْرٍ مِنَ الْعِتْقِ مَا أَوْلاَه

Мавлолардан Зайд ибн Ҳориса, қуллардан Билол бўлди. Уни Аллоҳ йўлида Умайя азоблаган эди. Уни мавлоси Абу Бакр қулликдан озод қилиб, унга совғалар инъом этиб, эҳтиром кўрсатди.

«Мавло» сўзи қул, қулликдан озод бўлган ва қул озод қилган деган маъноларни билдиради. Яъни бу сўз ушбу уч шахснинг барчаси учун ҳам ишлатилаверади ва ўрнига қараб, унинг мазмунини билиб олинади. Бу ерда у биринчисида озод бўлган қул маъносида, иккинчисида эса, озод қилувчи маносида ишлатилган.

ثُمَّ أَسْلَمَ عُثْمَانُ وَسَعْدٌ وَسَعِيْدٌ وَطَلْحَةُ وَابْنُ عَوْفٍ وَابْنُ الْعَمَّةِ صَفِيَّة وَغَيْرُهُمْ مِمَّنْ أَنْهَلَهُ الصَّدِّيْقُ رَحِيقَ التَّصْدِيْقِ وَسَقَاه

Кейин Усмон, Саъд, Саъид, Талҳа, Ибн Авф ва Сафия амманинг ўғли ҳамда Сиддиқ тасдиқ майини ичирган ва уни ичган бошқа кишилар мусулмон бўлишди.

Бу ерда Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг аммалари назарда тутилган бўлиб, унинг ўғлидан мурод Зубайр ибн Аввом Асадий Қураший рру дир, розияллоҳу анҳу.

وَمَازَلَتْ عِبَادَتُهُ صَلَّي اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ وَأَصْحَابِهِ مَخْفِيَّة حَتَّي أُنْزِلَ عَلَيْهِ          فَجَهَرَ بِدُعَاءِ الْخَلْقِ إِليَ اللهِ

То «Бас, сенга буюрилган нарсани ошкор қил!» ояти нозил қилингунича у зот соллаллоҳу алайҳи васалламнинг ва асҳобларининг ибодатлари махфий бўлди. Кейин халқларни Аллоҳга ошкор даъват эта бошладилар.

*Ҳижр сураси, 94-оят.

وَلَمْ يَبْعُدْ مِنْهُ قَوْمُهُ حَتَّي عَابَ آلِهَتَهُمْ وَاَمَرَ بِرَفْضِ مَا سِوَي الْوَحْدَانِيَّة فَتَجَرَّؤُوْا عَلَي مُبَارَزَتِهِ بَالْعَدَاوَةِ وَأَذَاه

У зот уларнинг олиҳаларини айблаб, яккахудоликдан бошқасини рад этишга буюрганларидан сўнг қавмлари у зотдан узоқлашишди. Улар у зот билан буғз-адоват ҳамда озор-азият етказиш ила олишишга журъат қилишди.

وَاشْتَدَّ الْبَلاءُ عَلَي الْمُسْلِمِينَ فَهَاجَرُوا فِي سَنَةِ خَمْسٍ إِلَي النَّاحِيَةِ النَّجَّاشِيَّة وَحَدِبَ عَلَيْهِ عَمُّهُ أُبُوطَالِبٍ فَهَابَهُ كُلٌّ مِنَ الْقَوْمِ وَتَحَامَاه

Мусулмолнларга балолар ёғиши шиддатли тус олди. Натижада улар бешинчи йили Нажоший томон ҳижрат қилишди. Пайғамбар алайҳиссаломни амакилари Абу Толиб қўллаб қувватлади. Одамлар у зотдан ҳайбатланишар, тортинишар эди.

وَفُرِضَ عَلَيْهِ قِيَامُ بَعْضٍ مِنَ السَّاعَاتِ الَّيْلِيَّة ثُمَّ نُسِخَ بِـقَوْلِهِ تَعَالَـي          

У зот соллаллоҳу алайҳи васалламга тунги соатларнинг бир қисмини ибодат билан ўтказиш буюрилган эди. Кейин Аллоҳ таолонинг «Бас, ўзингга осон бўлганини қироат қил ва намоз ўқи»,* деган сўзи билан у насх* қилинди.

Муззаммил сураси, 20-оят.

Насх – бирор шаръий ҳукмни бошқа бир ҳукм билан бекор қилиш.

وَفُرِضَ عَلَيْهِ رَكْعَتَانِ بِالْغَدَاةِ وَرَكْعَتَانِ بِالْعَشِيَّة ثُمَّ نُسِخَ بِاِيْجَابِ الصَّلَوَاتِ الْخَمْسِ فِي لَيْلَةِ مَسْرَاه

У зот соллаллоҳу алайҳи васалламга эрталабда икки ракат, кечқурунда икки ракат намоз ўқиш фарз қилинди. Сўнг сайр қилдирилган кечаларида беш вақт намознинг фарз бўлиши билан у ҳам насх қилинди.

وَمَاتَ أَبُو طَالِبٍ فِي نِصْفِ شَوَّالٍ مِنَ الْعَاشِرَةِ وَعَظُمَتْ بِمَوْتِهِ الرَّزِيَّة وَتَلَتْهُ خَدِيجَةُ بَعْدَ ثَلاَثٍ وَشَدَّ الْبَلاَءُ عَلَي الْمُسْلِمِينَ وَثِيْقَ عُرَاه

Ўнинчи йили шаввол ойининг ўртасида Абу Толиб вафот этди. У ўлиши билан мусибат яна ҳам катталашиб кетди. Уч кундан кейин Хадижа розияллоҳу анҳо ҳам унинг ортидан кетди. Синовлар мусулмонларга мустаҳкам илмоғини боғлаб олди.

وَ اَوْقَعَتْ قُرَيْشٌ بِهِ صَلَّي اللهُ عَلَيهِ وَسَلَّمَ كُلَّ أَذِيَّة وَ اَمَّا الطَّائِفَ يَدْعُو ثَقِيْفًا                 فَلَمْ يُحْسِنُوابِاْلإِجَابَةِ قِرَاه 

Қурайш Пайғамбар соллаллоҳу алайҳи васалламга ҳар тур азият етказди. У зот Сақиф қабиласини даъват қилиш учун Тоиф томон йўл олдилар. Бироқ улар ўз жавоблари билан у зотниг меҳмонликларининг ҳурматини яхши  қилишмади.

فَأَغْرَوْا بِهِ السُّفَهَاءَ وَالْعَبِيْدَ فَسَبُّوهُ بِأَلْسُنٍ بَذِيَّة وَرَمَوْهُ بِالْحِجَارَةِ حَتَّي خُضِّبَتْ بِالدِّمَاءِ نَعْلاَه

Балки улар у зот соллаллоҳу алайҳи васалламга қарши тентакларни ва қулларни гиж-гижлашди. Натижада улар хунук сўзлар билан у зотни ҳақоратлашди ва тошваранг қилишди, ҳатто у зотнинг ковушлари қонга беланди.

ثُمَّ عَادَ إِليَ مَكَّةَ حَزِيْناً فَسَأَلَهُ مَلَكُ الْجِبَالِ فِي إِهْلاَكِ أَهْلِهَا ذَوِي الْعُصْبِيَّة فَقَالَ إِنَّي أَرْجُوا أَنْ يُخْرِجَ اللهُ مِنْ أَصْلاَبِهِمْ مَنْ يَتَوَلاَّه

Кейин у зот маҳзун ҳолда Маккага қайтдилар. Тоғ фариштаси Тоифнинг ушбу мутаассиб аҳолисини ҳалок қилишни сўради. Шунда у зот: «Аллоҳ уларнинг пуштларидан Ўзини дўст тутадиганларни чиқаришини умид қиламан», дедилар. 

عَطِّرِ اللَّهُمَّ قَبَرَهُ الْكَرِيْمَ بِعَرْفٍ شَذِيٍّ مِنْ صَلاَةٍ وَتَسْلِيمٍ اَللَّهُمَّ صَلِّ وَسَلِّمْ وَ بَارِكْ عَلَيْهِ 

Аллоҳим! У зотнинг шарафли қабрларини саловату саломнинг муаттар ҳидлари билан хушбўй қилгин. Аллоҳим! У зотга саловату салом ва баракотингни ёғдиргин!

ЎН ТЎРТИНЧИ АТР
ИСРО ВА МЕЪРОЖ

ثُمَّ أُسْرِيَ بِرُوْحِهِ وَجَسَدِهِ يَقْظَةً مِنَ الْمَسْجِدِالْحَرَامِ إِلي الْمَسْجِدِ اْلأَقْصَي وَ رِحَابِهِ الْقُدْسِيَّة وَعُرِجَ بِهِ إِلَي السَّماوَاتِ فَرَأَي آدَمَ فِي اْلأُُولَي وَقَدْ جَلَّلَـهُ الْوَقَارُ وَ عَلاَه

Сўнгра у зот соллаллоҳу алайҳи васаллам руҳ ва жасадлари билан ўйғоқ ҳолларида Масжидул-Ҳаромдан Масжидул-Ақсога, унинг муқаддас майдонига тунда сайр қилдирилдилар ҳамда у зотни осмонларга олиб чиқилди. Ўшанда у зот биринчи осмонда Одамни кўрдилар. Дарҳақиқат, виқор уни улуғвор қилиб, чулғаб олган экан.

وَفِي الثَّانِيَةِ عِيسيَ ابْنَ الْبَتُولِ الْبَرَّةِ التَّقِيَّة وَابْنَ خَالَتِهِ يَحْيَي الَّذِي أُوتِيَ الْحُكْمَ فِي صِبَاه

Иккинчи осмонда маъсума, олийжаноб, тақводор аёлнинг ўғли Ийсони ҳамда унинг холасининг ўғли, болалигидаёқ ҳикмат берилган Яҳёни кўрдилар.

وَفِي الثَّالِثَةِ يُوسُفَ الصِّدِّيقَ بِصُوْرَتِهِ الْجَمَالِيَّة وَفِي الرَّابِعَةِ إِدْرِيسَ الَّذِي رَفَعَ اللهُ مَكَانَهُ وَأَعْلاَه

Учинчи осмонда ростгўй Юсуфни чиройли суратида кўрдилар. Тўртинчи осмонда эса Аллоҳ мартабасини баланд ва олий қилган Идрисни кўрдилар.

وَفِي الْخَامِسَةِ هَارُونَ الْمُحَبَّبَ فِي اْلأُمَّةِ اْلإِِسْرَائِيلِيَّة وَفِي السَّادِسَةِ مُوسَي الَّذِي كَلَّمَهُ اللهُ وَنَجَاه

Бешинчи осмонда Исроил уммати ўртасида маҳбуб бўлган Ҳорунни кўрдилар. Олтинчи осмонда эса Аллоҳ сўзлашган, У Зотга муножот қилган Мусо алайҳиссаломни кўрдилар.

وَفِي السَّابِعَةِ إِبْرَاهِيْمَ الَّذِي جَاءَ رَبَّهُ بِسَلاَمَةِ الْقَلْبِ وَحُسْنِ الطَّوِيَّة وَحَفِظَهُ اللهُ مِنْ نَار ِنَمْرُود وَعَافَاه

Еттинчи осмонда Роббига саломат қалб ва соф дил билан келган Иброҳим  алайҳиссаломни кўрдилар. Аллоҳ уни Намруднинг ўтидан сақлаб, қутқарган эди.

ثُمَّ إِلَي سِدْرَةِ الْمُنْتَهَي إِلَي أَنْ سَمِعَ صَرِيْفَ اْلأَقْلاَمِ بِاْلأُمُورِالْمَقْضِيَّة إِلَي مَقَامِ الْمُكَافَحَةِ الَّذِي قَرَّبَهُ اللهُ فِيْهِ وَأَدْنَاه 

Кейин Сидратул-Мунтаҳога, қазою қадар ишларини битаётган қаламнинг шитирлашини эшитадиган ерга қадар, Аллоҳ у зотни Ўзига яқин қилган, яқинлаштирган жой бўлмиш «Тўқнашиш мақоми»гача кўтарилдилар.

وَأَمَاطَ لَهُ حُجُبَ اْلأَنْوَارِالْجَلاَلِيَّة وَأَرَاهُ بِعَيْنَيْ رَأْسِهِ مِنْ حَضْرَةِ الرُّبُوْبِيَّةِ مَا أَرَاه

Аллоҳ улуғворлик нурларининг ҳижобини кўтарди ва у зотга Парвардигор ҳузурида кўрган нарсаларини ўз кўзларига кўрсатди.

وَبَسَطَ لَهُ بِسَاطَ اْلإِدْلاَلِ فِيْ الْجَمَالِي الذَّاتِيَّة وَفَرَضَ عَلَيْهِ وَعَلَي أُمَّتِهِ خَمْسِيْنَ صَلَوة

Аллоҳ Ўз жамоли зотийсида у зотга «идлол»* гиламини тўшади ва у зотга ҳамда умматларига эллик вақт намозни фарз қилди.

«Идлол» деб юқори мартабали тарафнинг нарги тарафдаги кишига бемалол, ўзини эркин тутган ҳолда гаприб, эраклик қилишига қўйиб беришига айтилади.

ثُمَّ انْهَلَّ سَحَابُ الْفَضْلِ فَرُدَّتْ إِلي خَمْسٍ عَمَلِيَّة وَلَهَا أَجْرُالْخَمْسِيْنَ كَمَا شَآءَهُ فِي اْلأَزَلِ وَقَضَاه

Фазл-марҳамат ёмғирлари сел бўлиб қуйилиб, намоз амалда беш вақтга туширилди ва унга Аллоҳ азалда хоҳлаб, ҳукм қилганидек, эллик вақтнинг ажри бўлди.

ثُمَّ عَادَ فِي لَيْلَتِهِ وَصَدَّقَهُ الصِّدِّيْقُ وَكُلُّ ذِيْ عَقْلٍ وَرَوِيَّة وَكَذَّبَتْهُ قُرَيْشٌ وَارْتَدَّ مَنْ أَضَلَّهُ الشَّيْطَانُ وَأَغْوَاه

У зот соллаллоҳу алайҳи васаллам шу кечанинг ўзида қайтиб тушдилар. Сиддиқ ва барча ақлу тафаккурли кишилар у зотни тасдиқлашди. Бароқ Қурайш у зотни яна ёлғончига чиқарди, шайтон залолатга кетказган ва адаштирган кишилар муртад бўлдилар.

عَطِّرِ اللَّهُمَّ قَبَرَهُ الْكَرِيْمَ بِعَرْفٍ شَذِيٍّ مِنْ صَلاَةٍ وَتَسْلِيمٍ اَللَّهُمَّ صَلِّ وَسَلِّمْ وَ بَارِكْ عَلَيْهِ 

Аллоҳим! У зотнинг шарафли қабрларини саловату саломнинг муаттар ҳидлари билан хушбўй қилгин. Аллоҳим! У зотга саловату салом ва баракотингни ёғдиргин!

ЎН БЕШИНЧИ АТР
ДАЪВАТНИНГ ЁЙИЛИШИ

ثُمَّ عَرَضَ نَفْسَهُ عَلَي الْقَبَائِلِ بِأَنَّهُ رَسُلُ اللهِ فِي اْلأَيَّامِ الْمَوْسِمِيَّة فَآمَنَ بِهِ سِتَّةٌ مِنَ اْلأَنْصَارِاخْتَصَّهُمُ اللهُ بِرِضَاه 

    У зот соллаллоҳу алайҳи васаллам ҳаж мавсуми кунларида қабилаларга ўзларининг Аллоҳнинг расули эканларини айтиб, тушунтирдилар. Ўшанда ансорлардан Аллоҳ Ўз розилиги учун ажратиб олган олти киши у зотга иймон келтирди.

وَحَجَّ مِنْهُمْ فِي الْقَابِلِ اِثْنَي عَشَرَ رَجُلاً وَ بَايَعُوْهُ بَيْعَةً حَقِّيَّة ثُمَّ انْصَرَفُوْا وَظَهَرَ اْلإِسْلاَمُ بِالْمَدِيْنَةِ فَكَانَتْ مَعْقِلَهُ وَمَأْوَاه

Келаси йили улардан ўн икки киши ҳаж қилди ва у зотга ҳақиқат байъатини қилишди. Кейин қайтиб кетишди. Шундай қилиб, Ислом Мадинада зуҳур қилди ва у Исломнинг қўриқхонаси ва турар жойи бўлиб қолди.  

وَقَدِمَ عَلَيْهِ فِي الثَّالِثِ سَبْعُوْنَ اَوْ وَثَلاَثَةٌ وَامْرَأَتَانِ مِنَ الْقَائِلِ اْلأَوْسِيَّةِ وَالْخَزْرَجِيَّة فَبَايَعُوْهُ وَأَمَرََّ عَلَيْهِمُ اثْنَي عَشَرَ نَقِيْبًاجَحَا جِحَةً سَرَاه 

Учинчи йили Авс ва Хазраж қабилаларидан етмиш ёки етмиш уч киши ва иккита аёл у зот соллаллоҳу алайҳи васалламга келиб, байъат қилишди. У зот уларга ўн иккита аслзода, мўътабар нақибларни* раҳбар этиб тайинладилар. 

Нақиб – кичикроқ гуруҳ раҳбари, оқсоқол.

وَهَاجَرَ إلَيْهِمْ مِنْ مَكَّةَ ذَوُالْمِلَّةِ اْلإِسْلاَمِيَّة وَفَارَقُوا اْلأََوْطَانَ رَغْبَةً فِي مَا أُعِدَّ لِمَنْ هَجَرَ الْكُفْرَ وَ نَاوَه

Ислом миллатига дохил қишилар Маккадан улар томон ҳижрат қилишди. Улар куфрни тарк этиб ташлаб кетган, уни душман тутган кишиларга тайёрлаб қўйилган нарсаларга интилиб, ватанларини тарк этдилар.

Яъни Аллоҳ таоло ҳижрат қилган кишиларга ваъда қилган ажру савобларнинг умидида ҳижрат қилишди, уларнинг бундан бошқа мақсадлари, кўзлаган моддий манфаатлари йўқ эди.

وَخَافَتْ قُرَيْشٌ أَنْ يَلْحَقَ صَلَّي اللهُ عَلَيهِ وَسَلَّمَ بِأَصْحَابِهِ عَلَي الْفَوْرِيَّة فَأْتَمَرُوا بِقَتْلِهِ فَحَفِظَهُ اللهُ مِنْ كَيْدِهِمْ وَنَجَّاه

Қурайш у зот соллаллоҳу алайҳи васалламнинг тездан ўз асҳобларига бориб қўшилиб олишларидан қўрқиб, у зотни ўлдириш маслаҳатини қилишди. Бироқ Аллоҳ у зотни уларнинг ҳийлаларидан сақлади ва қутқарди.

عَطِّرِ اللَّهُمَّ قَبَرَهُ الْكَرِيْمَ بِعَرْفٍ شَذِيٍّ مِنْ صَلاَةٍ وَتَسْلِيمٍ اَللَّهُمَّ صَلِّ وَسَلِّمْ وَ بَارِكْ عَلَيْهِ 

Аллоҳим! У зотнинг шарафли қабрларини саловату саломнинг муаттар ҳидлари билан хушбўй қилгин. Аллоҳим! У зотга саловату салом ва баракотингни ёғдиргин!

ЎН ОЛТИНЧИ АТР
ҲИЖРАТ

وَقَدْ أُذِنَ لَهُ فِيْ الْهِجْرَةِ فَرَقَبَهُ الْمُشْرِكُوْنَ لِيُوْرِدُوْهُ بِزَعْمِهِمْ حِيَاضَ الْمَنِيَّة فَخَرَجَ عَلَيْهِمْ وَنَثَرَ عَلَيْهِمْ رُؤُسِهمُ التُّرَابُ وَحَثَاه

У зот соллаллоҳу алайҳи васалламга ҳижрат қилишга изн берилди. Мушриклар ўзларича у зотни ўлим ҳовузига олиб бориш учун таъқиб қилиб, кузатишарди. Шунда у зот уларнинг олдиларига чиқиб, ҳовучлаб тупроқ олиб, уларнинг бошларидан сочдилар.

وَأَمَّ غَارَ ثَوْرٍ وَ فَازَ الصِّدِّيْقُ فِيْهِ بِالْمَعِيَّة وَأَقَامَ فِيْهِ ثَلاَثاً تَحْمِي الْحَمَائِمُ وَالْعَنَاكِبُ حِمَاه

Кейин Савр ғори томон йўл олдилар. Сиддиқ ўша ерда у зот билан бирга бўлишга муваффақ бўлди. У зот у ерда уч кун турдилар. Каптару ўргимчаклар у зотнинг ҳимоясида бўлди.

Савр ғори – Маккадан 4 км узоқликда, Масжидул-Ҳаромнинг жанубида жойлашган, денгиз сатҳидан 748 м баландликдаги, Аҳтал тоғидаги ғор. Ғор оғзининг баланлиги 1,25 м. ғорнинг икки оғзи бўлиб, ғарб томонидагидан Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам, шарқийсидан Абу Бакр Сиддиқ розияллоҳу анҳу кириб жойлашган.

وَخَرَجَا مِنْهُ لَيْلَةَ اْلإِِثْنَيْنِ وَ هُوَ صَلَّي اللهُ عَلَيهِ وَسَلَّمَ عَلَي خَيْرِمَطِيَّة وَتَعَرَّضَ لَهُ سُرَاقَةُ فَابْتَهَلَ فِيْهِ إِلَي اللهِ وَدَعَاه

Душанба кечаси икковлари йўлга чиқдилар. У зот соллаллоҳу алайҳи васаллам энг яхши уловда эдилар. Суроқа у зотнинг йўлларини тўсиб чиқди. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам Аллоҳга ёлвориб, дуо қилдилар.

فَسَاخَتْ قَوَائِمُ يَعْبُو بِهِ فِي اْلأََرْضِ الصُّلْبَةِ الْقَوِيَّة وَسَأَلَهُ اْلأَمَانَ فَمَنَحَهُ إِيَّاه

Шунда унинг уловининг оёқлари қаттиқ, метин ерга ботиб қолди. Суроқа у зотдан омонлик сўраган эди, унга омонлик бердилар. 

عَطِّرِ اللَّهُمَّ قَبَرَهُ الْكَرِيْمَ بِعَرْفٍ شَذِيٍّ مِنْ صَلاَةٍ وَتَسْلِيمٍ اَللَّهُمَّ صَلِّ وَسَلِّمْ وَ بَارِكْ عَلَيْهِ 

Аллоҳим! У зотнинг шарафли қабрларини саловату саломнинг муаттар ҳидлари билан хушбўй қилгин. Аллоҳим! У зотга саловату салом ва баракотингни ёғдиргин!

ЎН ЕТТИНЧИ АТР
МАДИНА ЙЎЛИДА

وَمَرَّ بِقُدَيْدٍ عَلَي أُمِّ مَعْبَدٍ الْخُزَاعِيَّة وَأَرَادُوْا ابْتِيَاعَ لَحْمٍ أوْ لَبَنٍ مِنْهَا فَلَمْ يَكُنْ خِبَاؤُهَا لِشَيْئٍ مِنْ ذَلِكَ  قَدْ حَوَاه

У зот соллаллоҳу алайҳи васаллам Қудайдда Умму Маъбад Хузоъиянинг олдидан ўтиб қолдилар. Улар ундан гўшт ва сут сотиб олмоқчи бўлишди. Аммо унинг чодирида улар истаган бирор нарса йўқ эди. 

Қудайд – Робиғ билан Суҳайб ўртасидаги жой. 

Умми Маъбаднинг исми Отика бинти Холид бўлган.

فَنَظَرَ إلي شَاةٍ فِي الْبَيْتِ خَلَّفَهَا الْجُهْدُ عَنِ الرَّعِيَّة فَسْتَأْذَنَهَا فِيْ حَلْبِهاَ فَأَذِنَتْ وَقَالَتْ لَوْكَانَ بِهَا حَلَبٌ لأَصَبْنَاه

Шунда Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам уй ичидаги ориқлигидан подадан қолган бир қўйга қарадилар-да, уни соғишга изн сўрадилар. У изн бердию: «Агар унда сут бўлганида, уни ўзимиз соғиб олган бўлардик», деб қўйди.

فَمَسَحَ الضَّرْعَ مِنْها وَ دَعَا اللهَ مَوْلاَهُ وَ وَلِيَّهَ فَدَرَّتْ وَحَلَبَ وَسَقَي كُلاًّ مِنَ الْقَوْمِ وَأَرْوَاه

У зот соллаллоҳу алайҳи васаллам унинг елинини силадилар ва Хожалари ҳамда Валийлари бўлмиш Аллоҳга дуо қилдилар. Шунда унинг елини сутга тўлди ва у зот уни соғдилар. У зот қавмдаги ҳар бир кишига  сут ичириб, қондирдилар.

ثُمَّ حَلَبَ وَمَلأَ اْلإِنَاءَ وَ غَادَرَهُ لَدَيْـــهَا آيَةً جَلِيَّةً فَجَاءَ أَبُـومَعْبَدٍ وَرَاَي اللَّبَنَ فَذَهَبَ بِهِ الْعَجَبُ إِليَ أَقْصَاهُ

Кейин яна соғиб, идишларни тўлдирдилар-да, уни Умму Маъбаднинг ҳузурида бир равшан мўъжиза ўлароқ қолдирдилар. Абу Маъбад келди-да, сутни кўриб, қаттиқ ажабланди.

وَقَالَ أَنَّا لَكِ هَذا وَ لاَ حَلُوْبَ بَالْبَيْتِ تَبِضُّ بَقَطْرَةٍ لَبَنِيَّة فَقَالَتْ مَرَّ بِنَا رَجُلٌ مُبَارَكٌ كَذَا وَكَذَا جُثْمَانُهُ وَ مَعْنَاه 

У: «Бу сенга қаердан келди? Ахир уйда лоақал бир томчи сут берадиган соғин қўй йўқ эди-ку?!» деди. Шунда у: «Жисму жони баракали, ундай, бундай бир киши олдимиздан ўтиб қолди...», деди. 

فَقَالَ هَذَا صَاجِبُ قُرَيْشٍ وَ أَقْسَمَ بِكُلِّ إلَهِيَّة بِأَنَّهُ لَوْ رَآهُ لآمَنْ بِهِ وَاتَّبَعَهُ وَدَانَاه

Абу Маъбад: «У Қурайш қабиласининг соҳибидир», деди ва агар у зотни кўрганида, у зотга иймон келтириб, эргашишини ва яқин бўлишини айтиб, барча олиҳалар номи билан қасам ичди.

وَقَدِمَ الْمَدِيْنَةَ يَوْمَ اْلإِثْنَيْنِ ثَانِي عَشْرَ رَبِيْعِ اْلأََوَّلِ وَ أَشْرَقَتْ بِهِ أَرْجَاؤُهَا الزَّكِيَّة وَتَلَقَّاهُ اْلأََنْصارُ وَنَزَلَ بِقُبآءٍ وَأَسَّسَ مَسْجِدَهَا عَلَي تَقْوَاه

У зот робиъулаввал ойининг ўн иккинчисида душанда куни Мадинага кириб келдилар. У зот туфайли ушбу мусаффо Мадинанинг ҳамма тарафи ёришиб кетди. У зотни ансорлар қабул қилиб олишди. У зот Қубога тушиб, унинг масжидини тақво узра бино қилдилар.

Мадина олдин Амолиқлардан Ясриб исмли киши номи билан аталар эди. Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васаллам ҳижрат қилиб борганларидан сўнг, уни «Тайбаҳ» (гўзал, хушбўй, ёқимли) деб атадилар. Чунки Ясриб сўзи «ёмонлик» маъносини билдирар эди. Кейинроқ шаҳар «Мадинатун-Набий», «Мадинатун-набавия», яъни «Пайғамбар шаҳри» деб номланадиган бўлди. Ўрта асрларга келиб, уни «Ал-Мадинаҳ ал-Мунаввараҳ» – «Мадинаи Мунаввара» деб номлаш урф бўлди.

عَطِّرِ اللَّهُمَّ قَبَرَهُ الْكَرِيْمَ بِعَرْفٍ شَذِيٍّ مِنْ صَلاَةٍ وَتَسْلِيمٍ اَللَّهُمَّ صَلِّ وَسَلِّمْ وَ بَارِكْ عَلَيْهِ 

Аллоҳим! У зотнинг шарафли қабрларини саловату саломнинг муаттар ҳидлари билан хушбўй қилгин. Аллоҳим! У зотга саловату салом ва баракотингни ёғдиргин!

ЎН САККИЗИНЧИ АТР
У ЗОТНИНГ ХИЛҚАТЛАРИ

وَكَانَ صَلَّي اللهُ عَلَيهِ وَسَلَّمَ أَكْمَلَ النَّاسِ خَلْقًا وَخُلُقًا ذَا ذَاتٍ وَصِفَاتٍ سَنِيَّة مَرْبُوْعَ الْقَامَةِ أَبْيَضَ اللَّوْنِ مُشَرَّباً بِحُمْرَةٍ وَاسِعَ الْعَيْنَيْنِ أَكْحَلَهُمَا أَهْدَبَ اْلأَشْفَارِ قَدْ مُنِحَ الزَّجَجَ حَاجِبَاه 

У зот соллаллоҳу алайҳи васаллам хилқат ва хулқда энг мукаммал инсон, улуғ шахсият, порлоқ ва юксак сифатларга эга зот эдилар. Ўрта бўй, бироз қизиллик аралашган оқ рангли эдилар. Кўзлари кенг, сурма сурилгандек. Киприклари узун. Қошлари ёйдек ва чўзиқ.

مُفَلَّجَ اْلأَسْنَانِ وَاسِـعَ الْفَمِ حَسَنـهُ وَاسِعَ الْجَبِـيْنِ ذَا جَبْهَةٍ هِلاَلِيَّـة سَهْـلَ الْخَدَّيْنِ يُـرَا فِي أَنْفِهِ بَعْضُ احْدِيْدَابٍ حَسَنَ الْعِرْنِينِ أَقْنَاه 

Тишларининг ораси очиқ. Оғизлари кенг, гўзал. Пешоналари кенг, ҳилол каби эди. Яноқлари теккис. Бурунларида бироз дўнглик кўринар эди. Бурун тоғайлари гўзал, қийғирбурун эдилар.

بَعِيْدَ مَا بَيْنَ الْمَنْكِبَيْنِ سَبْطَ الْكَفَّيْنِ ضَخْمَ الْكَرَادِيْسِ قَلِيْلَ لَحْمِ الْعَقِبِ كَثَّ اللِّحْيَةِ عَظِيْمَ الرَّأْسِ شَعْرُهُ إَلَي الشَّحْمَةِ اْلأُذُنِيَّة وَبَيْنَ كَتِفَيْهِ صَلَّي اللهُ عَلَيهِ وَسَلَّمَ خَاتَمُ النُّبُوَّةِ قَدْ عَمَّهُ النُّوْرُ وَعَلاَه

Икки елкалари ораси узоқ, кафтлари кенг, бўғимлари гўштли, товонлари камгўшт, соқоллари қалин, бошлари катта, сочлари қулоқларининг юмшоқларига тушган эди. У зот соллаллоҳу алайҳи васалламнинг икки кураклари ўртасида нубувват муҳрлари бор бўлиб, уни нур қоплаб, ўраб турар эди.

وَعَرَقُهُ صَلَّي اللهُ عَلَيهِ وَسَلَّمَ كَالُّؤْلُؤِ وَ عَرْفُهُ أَطْيَبُ مِنَ النَّفَحَتِ الْمِسْكِيَّة وَيَتَكَفَّأُ فِيْ مِشْيَتِهِ كَأَنَّمَا يَنْحَطُّ مِنْ صَبَبٍ ارْتَقَاه

У зот соллаллоҳу алайҳи васалламнинг терлари марварид каби эди. Унинг бўйи мушкнинг ҳидидан ҳам хушбўй эди. У зот юрганларида худди баланд тепаликдан тушаётганга ўхшардилар.

وَكَانَ صَلَّي اللهُ عَلَيهِ وَسَلَّمَ يُصَافِحُ الْمُصَافِحَ بِيَدِهِ الشَّرِيْفَة فَيَجِدُ مِنْها سَائِرَ الْيَوْمِ رَائِحَةً عَبْهَرِيَّة وَ يَضَعُهَا عَلَي رَأْسِ الصَّبِيِّ فَيُعْرَفُ مَسُّهُ لَهُ مِنْ بَيْنِ الصِّبْيَةِ وَيُدْرَاه

У зот соллаллоҳу алайҳи васаллам кўришадиган кишилари билан муборак қўллари ила кўришардилар. Натижада ўша одам ўз қўлида кечгача абҳарий* бўйларни туяр эди. У зот қўлларини ёш болаларнинг бошларига қўяр, у зотнинг айнан ўша болани ушлаганлари болаларнинг орасида танилиб, яққол билиниб турар эди.

Абҳарий – жасмин ва шу каби ўсимликлар ҳиди.

يَتَلأْلَؤُ وَجْهُهُ الشَّرِيْفُ تَلأْلُؤَ الْقَمَرِ فِيْ اللَّيْلَةِ الْبَدْرِيَّة يَقُولُ نَاعِتُهُ لَمْ أَرَ قَبْلَهُ وَ لاَ بَعْدَهُ مِثْلَهُ  وَ لاَ بـَشَـرٌ يَـرَاه

У зот соллаллоҳу алайҳи васалламнинг муборак юзлари бадр* кечасидаги ой каби порлаб турар эди. У зотни мақтаган киши: «У зотдан олдин ҳам, кейин ҳам у зотнинг ўхшашларини кўрмадим ва бошқа бирорта ҳам инсон кўрмайди», дер эди.

Бадр – ўн тўрт кунлик ой, тўлин ой.

عَطِّرِ اللَّهُمَّ قَبَرَهُ الْكَرِيْمَ بِعَرْفٍ شَذِيٍّ مِنْ صَلاَةٍ وَتَسْلِيمٍ اَللَّهُمَّ صَلِّ وَسَلِّمْ وَ بَارِكْ عَلَيْهِ 

Аллоҳим! У зотнинг шарафли қабрларини саловату саломнинг муаттар ҳидлари билан хушбўй қилгин. Аллоҳим! У зотга саловату салом ва баракотингни ёғдиргин!

ЎН ТЎҚҚИЗИНЧИ АТР
ХУЛҚ-ОДОБЛАРИ

وَكَانَ صَلَّي اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ شَدِيْدَ الْحَيَاءِ وَالتَّوَاضُعِ يَخْصِفُ نَعْلَهُ وَيَرْقَعُ ثَوْبَهُ وَيَحْلُبُ شَاتَهُ وَيَسِيْرُ فِيْ خِدْمَةِ أَهْلِهِ بِسِيْرَةٍ سَرِيَّة  وَيُحِبُّ الْفُقَرَاءَ وَالْمَسَاكِينَ وَيَجْلِسُ مَعَهُمْ وَيَعُوْدُ مَرْضَاهُمْ وَ يُشَيِّعُ جَنَائِزَهُمْ وَ لاَ يَحْقِرُ فَقِيْرًا أَدْقَعَهُ الْفَقْرُ وَ أَشْوَاه

У зот соллаллоҳу алайҳи васаллам ўта ҳаёли ва тавозели эдилар. Ковушларини ямар, кийимларини ўзлари тикар, қўйларни соғар ва аҳлларининг хизматида гўзал бир суратда елиб-югурар эдилар. У зот фақирларни ва мискинларни яхши кўрар, улар билан бирга ўтирар, уларнинг касалларини кўргани борар, жанозаларига қатнашар эдилар. Фақирлик тупроққа ўтиргизиб, ташвишга солган бирор кишини паст санмас эдилар. 

وَيَقْبَلُ الْمَعْذِرَةَ وَ لاَ يُقَابِلُ أَحَداً بِمَا يَكْرَه وَيَمْشِيْ مَعَ اْلأََرْمَلَةِ وَذَوِي الْعُبُدِيَّة وَلاَ يَهَابُ الْمُلُوكَ وَيَغْضَبُ لِلَّهِ تَعَالَي وَ يَرْضَي لِرِضَاه

У зот соллаллоҳу алайҳи васаллам узрни қабул қилар, бирор кишига у ёқтирмайдиган ҳолатда рўпара бўлмас эдилар. Бева аёллар ва қуллар билан бирга юрар, подшоҳлардан ҳайбатланмас, Аллоҳ таоло учунгина ғазабланар ва У Зотнинг розилиги учунгина рози бўлар эдилар.

وَيَمْشِيْ خَلْفَ أَصْحَابِهِ وَيَقُوْلُ:خَلُّوْا ظَهْرِيْ لِلْمَلاَئِكَةِ الرُّوْحَانِيَّة وَيَرْكَبُ الْبَعِيْرَ وَالْفَرَسَ وَالْبَغْلَةَ وَحِمَارًا بَعْضُ الْمُلُوْكِ إِلَيْهِ أَهْدَاه

У зот асҳобларнинг ортидан юрар ва: «Ортимни руҳоний фаришталар учун бўшатиб қўйинглар», дердилар. У зот туя, от, ҳачир ва у зотга подшоҳлардан бири ҳадя қилган эшшакни миниб юрар эдилар.

وَيَعْصِبُ عَلَي بَطْنِهِ الْحَجَرَ مِنَ الْجُوْعِ وَقَدْ أُوْتِيَ مَفَاتِيْحَ الْخَزَائِنِ اْلاَرْضِيَّة وَرَاوَدَتْهُ الْجِبَالُ بِأَنْ تَكُوْنَ لَـهُ ذَهَباً فَأَبَـاه

У зот очликдан қоринларига тош боғлаб оладилар. Ҳолбуки, у зотга Ер хазиналарининг калитлари берилган эди. Тоғлар у зотдан у зот учун тилло бўлишни илтимос қилишган эди, у зот бош тордилар. 

وَكَانَ صَلَّي اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ يُقِلُّ اللَّغْوَ وَيُكْثِرُ الذِّكْرَ وَ يَبْدَأُ مَنْ لَقِيَهُ بِالسَّلاَمِ  وَ يُطِيلُ الصَّلَوةَ وَيَقْصُرُ الْخُطَبَ الْجُمَعِيَّة وَيَتَأَلَّفُ أهْلَ الشَّرَفِ وَيُكْرِمُ أَهْلَ الْفَضْلِ وَيَـمْزَحُ وَ لاَ يَقُوْلُ إِلاَّ حَقًّا يُحِبُّـهُ اللهُ تَعَالَي وَيَرْضَاه

У зот соллаллоҳу алайҳи васаллам бекорчи гапларни гапирмас, кўп зикр қилар эдилар, учратган кишиларига биринчи бўлиб салом берар эдилар. У зот намозни узун ўқир, жумъа хутбаларини қисқа қилардилар. Ҳурматли кишиларни дўст тутар, фазилатли инсонларни иззат-икром қилардилар. У зот ҳазил қилар, аммо Аллоҳ таоло яхши кўрадиган ва рози бўладиган ҳақ гапнигина гапирар эдилар. 

وَهَهُنَا وَقَفَ بِنَا جَوَادُ الْمَقَالِ عَنِ الطِّرَادِ فِيْ الْحَلْبَةِ الْبَيَانِيَّة وَبَلَغَ ضَاعِنُ اْلإِمْلاءِ فِيْ فَدَافِدِ اْلإِيْضَاحِ مُنْتَهَاه 

Мана шу жойда сўз чопқир улови баён отлиқлари ичра мусобақалашишдан олдимизда тўхтади ва имло сайрчиси изоҳ биёбонида ўз ниҳоя манзилига етиб келди.

عَطِّرِ اللَّهُمَّ قَبَرَهُ الْكَرِيْمَ بِعَرْفٍ شَذِيٍّ مِنْ صَلاَةٍ وَتَسْلِيمٍ اَللَّهُمَّ صَلِّ وَسَلِّمْ وَ بَارِكْ عَلَيْهِ 

Аллоҳим! У зотнинг шарафли қабрларини саловату саломнинг муаттар ҳидлари билан хушбўй қилгин. Аллоҳим! У зотга саловату салом ва баракотингни ёғдиргин!

ДУО

اَللَّهُمَّ يَا بَاسِطَ الْيَدَيْنِ بِالْعَطِيَّة يَا مَنْ إِذَا رُفِعَتْ إلَيْهِ اَكُفُّ الْعَبْدِ كَفَاه

Аллоҳим! Эй икки қўлини ҳадялар билан кенг очувчи Зот! Эй Ўзига банданинг қўллари кўтарилганда уларга кифоя қиладиган Зот!

يَا مَنْ تَنَزَّهَ فِيْ ذَاتِهِ وَصِفَاتِهِ اْلأََحَدِيَّةِ عَنْ اَنْ يَكُونَ لَهُ فِيْهَا نَظَائِرُ وَأَشْبَاه

Эй ягона зоту сифатларида назири ва ўхшашидан пок бўлган Зот!

وَيَا مَنْ تَفَرَّدَ بِالْبَقَآءِ وَالْقِدَمِ وَاْلأَزَلِيَّةِ يَا مَنْ لاَ يُرْجَي غَيْرُهُ وَ لاَ يُعَوَّلُ عَلَي سِوَاه    

Эй боқийлик, қадимлик ва азалийликда ёлғиз бўлган Зот! Эй Ундан бошқадан умид қилинмайдиган, Ундан ўзгасига таянилмайдиган Зот!

يَا مَنِ اسْتَنَدَ اْلأََنَامُ إِلَي قُدْرَتِهِ الْقَيُّومِيَّة وَأَرْشَدَ بِفَضْلِهِ مَنِ اسْتَرْشَدَهُ وَاسْتَهْدَاه

Эй барча халқлар Унинг мангу қудратига суянадиган ва тўғри йўл истаган, ҳидоят талаб қилган кишиларни Ўз фазли ила тўғри йўлга бошлайдиган Зот!

نَسْأَلُكَ اللَّهُمَّ بِأَنْوَارِكَ الْقُدْسِيَّة الَّتِي أََزَاحَتْ مِنْ ظُلُمَاتِ الشَّكِّ دُجَاه

Аллоҳим! Сендан шак-шубҳа зулматлари, қоронғулигини кетказган муқаддас нурларинг ила сўраймиз.

وَنَتَوَسَّلُ إِلَيْكَ بِشَرَفِ الذَّاتِ الْمُحَمَّدِيَّة وَمَنْ هُوَآخِرُ اْلأََنْبِيَاءِ بِصُوْرَتِهِ وَأَوَّلُهُمْ بِمَعْنَاه

Муҳаммад соллаллоҳу алайҳи васалламнинг зотлари – ўз сурати ила анбиёларнинг сўнгиси, маъноси ила биринчиси бўлган зотнинг ҳурматини Сенга васила қиламиз.

وَبِآلِهِ كَوَاكِبِ أَمْنِ الْبَرِيَّةِ وَسَفِيْنَةِ السَّلامَةِ وَالنَّجَاةِ وَبِأَصْحَابِهِ أُولِي الْهِدَايَةِ وَاْلأََفْضَلِيَّةِ الَّذِيْ بَذَلُوْا نُفُوْسَهُمْ لِلَّهِ يَبْتَغُوْنَ فَضْلاً مِنَ الله

Яна у зотнинг махлуқотларнинг эминлик юлдузлари, саломатлик ва нажотнинг кемаси бўлган оилаларини ҳамда Аллоҳнинг фазлини истаб жонларини сарф этган, ҳидоят ва афзаллик эгалари бўлган асҳобларини ҳам,

وَبِحَمَلَةِ شَرِيْعَتِهِ اُولِي الْمَنَاقِبِ وَالْخُصُوْصِيَّةِ الَّذِيْنَ اسْتَبْشَرُوْا بِنِعْمَةٍ وَفَضْلٍ مِنَ الله 

шунингдек, Аллоҳдан фазл ва неъматлар ила хушхабар олган, гўзал сифатлар ва хусусиятларга эга бўлган, У Зотнинг шариатининг ҳомилларини ҳам (Сенга васила қилиб сўраймизки),

أَنْ تُوَفِّقَنَا يَـا مَوْلاَنَا فِيْ الأَقْوَالِ وَالأَعْمَالِ لإِخْلاَصِ النِّـيَّة وَتُنْجِـحَ لِكُلٍّم مِنَ الْحَاضِرِيْنَ وَالْغَائِبِيْنَ وَالسَّامِعِيْنَ مَطْلَبَهُ وَمُنَاه 

эй Хожамиз! Бизларни сўзда ҳам, амалларда ҳам холис ниятга муваффақ қилгин ва ҳозир бўлганларнинг барчасини талаб-мақсадларини амалга оширгин. 

وَتُخَلِّصَنَا مِنْ أَسْرِ الشَّهَوَاتِ وَالأَدْوَاءِ الْقَلْبِيَّة وَتُحَقِّقَ لَنَا مِنَ الآمَآلِ مَا بِكَ ظَنَنَّاه 

Бизларни шаҳватларнинг кишанидан ва қалбий касаликлардан халос қилгин ҳамда Сендан кутган умидларимизни рўёбга чиқаргин. 

وَتَكْفِيَنَا شَرَّ كُلِّ مُدْلَهِمَّةٍ وَ بَلِيَّه وَ لاَ تَجْعَلَنَا مِمَّنْ أَهْوَاهُ هَوَاهُ 

Барча кулфату бало-офатлардан Ўзинг бизга кифоя қилгин ва бизларни нафси ҳавоси тойдирганлардан қилиб қўймагин.

وَتُدْنِيَ لَنَا مِنْ حُسْنِ الْيَقِيْنِ قُطُوْفاً دَانِيَةً جَنِيَّةً وَتَمْحُوَ عَنَّا كُلَّ ذَنْـبٍ جَنَـيْنَاه

Чин иймон гўзалликларини ғар пишиб, яқин бўлиб турган узум бошларидек бизга яқин қилгин. Содир этган барча гуноҳларимизни биздан ўчиргин.

وَ تَعُمَّ جَمْعَنَا هَذَا مِنْ خَزَائِنِ مِنَحِكَ السَّنِيَّة بِرَحْمَةٍ وَمَغْفِرَةٍ وَ تُدِيْمَ عَمَّنْ سِوَاكَ غِنَاه  

Ушбу жамоатимизни нурафшон совғаларинг хазинасидан раҳмату мағфират билан ўрагин ва ҳамиша Ўзингдан бошқадан беҳожат қилгин.

اللَّهُمَّ اِنَّكَ جَعَلْتَ لِكُلِّ سَائِلٍ مَقَاماً وَ مَزِيَّه وَ لِكُلِّ رَاجٍ ما أَمَّلَهُ فِيْكَ وَ رَجَاه 

Аллоҳим! Албатта, Сен ҳар бир сўровчига ўзгача бир мақом ва имтиёз ҳамда ҳар бир умдворга Сендан орзу-умид қилган нарсасини бериб қўйгансан. 

وَ قَدْ سَأَلْنَاكَ يَا مَوْلانا رَاجِيْنَ مَوَاهِبَكَ اللَّدُنِيَّه وَحَقِّقْ لَنَا مَا مِنْكَ رَجَوْنَاه

Эй Хожамиз! Биз Сенинг ҳузурингдаги ҳадяларингдан умид қилган ҳолда Ўзингдан сўрамоқдамиз. Сендан умид қилган нарсаларимизни рўёбга чиқаргин.

اللَّهُمَّ آمِنِ الرَّوْعَاتِ وَأَصْلِحِ الرُّعَاتَ وَالرَّعِيَّه وَأَعْظِمِ الأَجْرَ لِـمَنْ جَعَلَ هَذَا الْخَيْرَ فِـي  هَذَا الْيَوْمِ الْمُبَارَكِ وَأَجْرَاه

Аллоҳим! Қўрқувларни эминликка айлантиргин. Раҳбарларни ҳам, халқни ҳам Ўзинг ислоҳ қилгин ва ушбу муборак кунда бу хайр мажлисни қилган, ташкиллаштирган кишига ажрларини улкан қилиб бергин.

اَللَّهُمَّ اجْعَلْ هَذِهِ الْبَلْدَةَ وَسَائِرَ بِلاَدِ الإِِسْلاَمِ آمِنَةً رَّخِيَّة  وَاسْـقِنَا غَيْثاً يَعُمُّ انْسِيَابُ             سَيْبِهِ السَّبْسَبَ وَرُبَاه                                                      

Аллоҳим! Ушбу шаҳар ва бошқа Ислом юртларини эмин ва фаровон қилгин ҳамда устимиздан оқими биёбону тепаликларни қамрайдиган ёмғир ёғдиргин.

وَاغْفِرْ لِنَاسِجِ هَذِهِ الْبُرُدِ الْمُحَبَّرَةِ الْمَوْلِدِيَّة سَيِّدِنَا جَعْفَرٍ مَنْ إلَي الْبَرْزَنْجِيِّ نِسْبَتُهُ وَمُنْتَمَاه

Ушбу гўзал мавлид чопонларининг тўқувчиси, нисбаси – мансублиги Барзанжийга бориб етадиган, саййидимиз Жаъфарни Ўзинг мағфират қилгин.

وَحَقِّقْ لَهُ الْفَوْزَ بِقُرْبِكَ وَالرَّجَاءَ وَالأُُمْنِيَّة وَ اجْعَلْ مَعَ الْمُقَرَّبِيْنَ مَقِيْلَهُ وَ سُكْنَاه

Уни Ўзингга бўлган яқинликни қўлга киритишга ва орзу-умидларига етиштир. Унинг истироҳатгоҳини, масканини муқарраблар билан бирга қилгин.

وَاسْـتُرْ لَهُ عَيْبَهُ وَعَجْزَهُ وَحَصْرَهُ وَعِيَّه وَكَاتِبِهَا وَقَارِئِهَا وَمَنْ أَصَاخَ إِلَيْهَا سَمْعَهُ وَأَصْغَاه  

Унинг айбларини, ожизлигини, нўноқлик ва дудуқликларини Ўзинг ёпгин. Шунингдек, ушбу мавлидни ёзган, ўқиган ва унга қулоқ солган ҳамда тинглаганларнинг ҳам. 

اَللَّهُمَّ وَصَلِّ وَسَلِّمْ عَلَي أَوَّلِ قَابِلٍ لِلتَّجَلِّي مِنَ الْحَقِيْقَةِ الْكُلِّيَّة وَعَلَي آلِهِ وَصَحْبِهِ وَمَنْ نَصَرَهُ وَ وَالاَه

Куллий ҳақиқатлар* ичра тажаллийни илк бор қабул қилган зотга ҳамда у зотнинг оилалари, асҳоблари ва у зотга ёрдам берган, у зотни дўст тутган кишиларга салоту салом йўллагин. 

«Куллий ҳақиқат» деганда башарият назарда тутилган.

مَا شُنِّفَتِ اْلآذَانُ مِنْ وَصْفِهِ الدُّرِّيِّ بِأَقْرَاطٍ جَوْهَرِيَّة وَتَحَلَّتْ صُدُوْرُ الْمَحَافِلِ الْمُنِيْفَةِ بِعُقُوْدِ حُلاَه

Зотан, қулоқлар у зотнинг дурдек васфларидан гавҳар болдоқлар билан зийнатланди ҳамда олий йиғинларнинг кўкслари унинг шодалари билан безанди. 

وَأَفْضَلُ الصَّلاةِ وَأَتَمُّ التَّسْلِيْمِ عَلَي سَيِّدِنَا وَمَوْلانَا مُحَمَّدٍ خَاتِمِ الأَنْبِيَاءِ وَالْمُرْسَلِيْنَ وَعَلَي آلِهِ وَاَصْحَابِهِ اَجْمَعِيْنَ

Саййидимиз ва хўжамиз, анбиё ва пайғамбарларнинг сўнгисига ҳамда у зотнинг оилаларига, асҳобларига – барча-барчаларига энг афзал саловатлар ва энг тугал саломлар бўлсин! 

سُبْحَانَ رَبِّكَ رَبِّ الْعِزَّةِ عَمَّا يَصِفُوْنَ وَسَلامٌ عَلَي الْمُرْسَلِيْنَ وَالْحَمْدُ لِلَّـهِ رَبِّ الْعَالَمِيْنَ

Сенинг Роббинг, иззат Робби улар қилаётган васфдан покдир. Ва юборилган Расулларга салом бўлсин! Оламларнинг Робби Аллоҳга ҳамд бўлсин!

Таржима Аллоҳ азза ва жалланинг фазли ва ёрдами билан 31/01/2013м. 19/03/1434 ҳ. да ўз ниҳоясига етди. 

Аллоҳдан камчилик ва нуқснларимизни афв этиб, ушбу озижона уринишимиздан мусулмонларни манфаатдор этишини сўраймиз! Амин!